De fiscale hervorming is dood. Leve de fiscale hervorming

Ongeveer een jaar geleden is minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) naar buiten getreden met zijn blauwdruk voor een fiscale hervorming. De federale regering heeft daarop een poging ondernomen een stuk daarvan nog tijdens deze legislatuur in te voeren. Politieke discussies hebben dat evenwel onmogelijk gemaakt.

De hervorming die de minister voorstelde, was in belangrijke mate een pleidooi voor meer efficiëntie en neutraliteit.

Wat betekent dat? Beknopt gesteld kan je belastingen rangschikken van meer naar minder verstorend voor de economische groei. Een verschuiving van lasten op arbeid naar lasten op consumptie is daarbij een evidente keuze.

Voorts betekent dat dat de overheid zo min mogelijk het gedrag van de mensen aanstuurt. De keuze voor bepaalde verloningsvormen, consumptiebestedingen, beleggingsproducten… wordt dan niet aangestuurd vanuit fiscale overwegingen. De keuze toch te sturen, bijvoorbeeld om onderzoek en ontwikkeling aan te moedigen, moet doelgericht zijn. Ze moet daarenboven recurrent geëvalueerd worden, om na te gaan of de beoogde doelstellingen gehaald worden.

Geen redelijk mens kan daar tegen zijn, zou je denken. En al zeker de liberalen niet, voor wie het inperken van economische verstoringen deel van het DNA moet uitmaken. Dat alles is buiten de politieke toogpraat gerekend, helaas.

Allerhande nevendiscussies, die op zich niet onbelangrijk zijn, werden aan het brede hervormingsplan gekoppeld. Een overzicht van de opmerkingen, van links en/of rechts.

De blauwdruk van de minister zou tot belastingverhogingen leiden, was zo'n opmerking. Dat is misleidend en intellectueel oneerlijk.

Een verschuiving van lasten leidt niet tot een verhoging van het overheidsbeslag. Het bestaande beslag wordt alleen efficiënter gespreid. Dat resulteert bovendien in efficiëntiewinsten, wat zeker op termijn leidt tot een daling van het overheidsbeslag. Dat sommigen erop vooruitgingen en anderen wat meer moesten bijdragen, zou daarbij grotendeels een rechtzetting van scheeftrekkingen uit het verleden zijn.

Helaas zijn er altijd politici die zich verzetten tegen elke wijziging op dat vlak. Daarbij laten ze niet na openlijk de eigen achterban te dienen. Hun argumenten snijden doorgaans geen hout, maar voor wie er baat bij heeft, klinken ze als muziek in de oren.

Herverdeling

Daarnaast is er ook de herverdelingsdiscussie, die zeer ideologisch beladen is.

De oefening van minister Van Peteghem ging nochtans uit van een bestaande herverdeling. De boodschap was vooral dat de fiscale herverdeling veel effectiever bewerkstelligd kan worden via gerichte maatregelen in de personenbelasting dan via al te brede maatregelen, bijvoorbeeld in de btw. Die boodschap is klaarblijkelijk niet doorgedrongen.

Deelstaten

Een ander heikel punt betreft de financiering van de deelstaten. Onze staat, en de erin verweven fiscale bevoegdheidsverdeling, hangt met haken en ogen aan elkaar. Politici hebben altijd wel een reden om een ander niveau de schuld te geven van wat misloopt. Maar de hefbomen op het eigen niveau blijven vaak on(der)benut. Meer nog, de deelentiteiten hangen aan het federale fiscale infuus. Voor hun eigen begroting rekenen ze als het ware op maximale fiscale ontvangsten aan de federale zijde. Een neutraal uitgangspunt is dat niet. Redenen te over dus om ook hier schoon schip te maken, maar dat hangt samen met institutionele hervormingen.

Overheidsbeslag

Tot slot, en misschien vooral, werd aangehaald dat een fiscale hervorming maar bespreekbaar mag zijn als het overheidsbeslag afneemt, zodat ook de fiscale ontvangsten kunnen dalen. Fair punt, maar opnieuw buiten de kern van de fiscale hervormingsdiscussie.

Uiteraard moeten uitgaven bespreekbaar zijn. Heffingen dienen om die uitgaven mogelijk te maken en dan mag je eisen dat de uitgaven de algemene welvaart verhogen. Die verzuchting is meer dan redelijk. Sterker nog, als je de efficiëntie-oefening aan de zijde van de fiscale ontvangsten zou kopiëren naar, ik zeg maar wat, de pensioenen of de arbeidsmarkt kan ons land aan de wereldtop staan.

Moet je de minister van Financiën beschimpen omdat anderen zijn marsrichting niet volgen? Ik denk van niet. Trouwens, stellen dat de uitgaven geschrapt moeten worden is gemakkelijk. Tot het concreet wordt.

Tijdens de onderhandelingen stelde minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke (Vooruit) voor te snoeien in de uitgaven door de tweede maand ziekte niet ten laste te leggen van de sociale zekerheid, maar van de werkgever. Dat voorstel, nochtans een besparing aan uitgavenzijde, botste op een veto van diegenen die voortdurend pleiten voor een lastenverlaging. De reden is evident. De besparing aan de zijde van de overheid zou gekanaliseerd worden naar enkele werkgevers, wat niet aansluit op het eigen ideologisch uitgangspunt.

En als we het dan toch over de uitgaven hebben, misschien ook nog dit. Uitgaven omvatten ook de fiscale uitgaven. Een fiscale uitgave impliceert dat men aan de ontvangstenzijde het belastingbedrag boekt dat men theoretisch had kunnen innen als een fiscale gunstmaatregel niet zou bestaan. Aan de uitgavenzijde wordt dan eenzelfde bedrag opgenomen.

We hebben het hier over meerdere miljarden die de overheid kan innen, om daarna (bijvoorbeeld via loonsubsidies of subsidies voor onderzoek en ontwikkeling) opnieuw uit te keren. Maar diegenen die besparingen bepleiten, achten zelfs het toetsen van de efficiëntie van die fiscale ‘uitgaven’ niet bespreekbaar, en al zeker niet als de achterban zich van die uitgaven bedient. De afschaffing ervan leidt nochtans ook in de statistieken tot een onwaarschijnlijke daling van het overheidsbeslag (minder ontvangsten én minder uitgaven).

De debatten over de uitgaven moeten daarom in het juiste raamwerk gevoerd worden, desgevallend gekoppeld aan een masterplan, waarvan de fiscale hervorming een belangrijk doch afgescheiden onderdeel vormt. Het niveau van het debat kan er alleen op vooruitgaan.

(Drog)redenen te over dus om aan de rand te blijven staan en stokken in de wielen te steken. Dat het uiteindelijk ook effectief is misgelopen, kan niet verwonderen, temeer omdat van het alomvattende plan uiteindelijk maar enkele restanten overeind stonden. Wat initieel een omvattende blauwdruk was, is gaandeweg afgegleden naar een bescheiden voorstel met ad-hocmaatregelen. En hoe meer ad hoc het werd, hoe scherper ook de politieke strijdpunten werden, tot het lachwekkende toe.

Big bang

Mijn besluit? Dit land heeft nood aan een big bang. Minister Van Peteghem heeft vanuit zijn bevoegdheden de marsrichting aangegeven. Andere politici hebben de keuze. Ofwel beslissen ze mee te marcheren, en dan kunnen ze het plan van aanpak kopiëren naar andere beleidsdomeinen. Ofwel beslissen ze af te haken en aan de toog te blijven hangen, waar ze de caféruzie kunnen bestendigen.

We zullen zien, na de verkiezingen in 2024.