Besparen op cultuur? Schrap project Amerikaans Theater in Brussel

Door Michiel Vandevelde, choreograaf, curator en schrijver. Is van 2017 tot 2021 kunstenaar-in-residentie bij het Kaaitheater.

Een verbazingwekkend element in de beleidsnota voor Cultuur is de ambitie om te investeren in het Amerikaanse Theater te Brussel als nieuwe ‘Vlaamse culturele Pool’. Dat de wens bestond om deze Vlaamse Pool uit te bouwen in het randgebied rond Brussel was bekend. Herinner u het project rond Ruisbroek. Dat de AB reeds lang wil uitbreiden om zijn businessmodel solider te maken is ook geen geheim en op zich een legitieme vraag. Maar dat in tijden van budgettaire schaarste dit idee omtrent de aankoop en renovatie van het Amerikaans Theater de onderhandelingstafel overleeft, mag een wonder heten.

Een voorstel: als er ergens moet bespaard worden dan kan het makkelijk op dit bouwproject. De vooropgestelde 34 miljoen euro kan dan terugvloeien naar de projectenpot. Verspreid over vijf jaar maakt dat de huidige besparing van 60% ongedaan. Er zijn echter nog andere valabele argumenten dan de beperkte budgettaire ruimte om te besparen op het project rond het Amerikaans Theater.

Vooreerst het gebouw zelf. Dat is rot. Letterlijk. Men hoeft geen ingenieur te zijn om dit te weten. Het was namelijk nooit de bedoeling dat dit voormalig Amerikaanse paviljoen, gebouwd voor expo ’58, er lang zou staan. De aftakeling werd al snel duidelijk: barsten in de muren, fundamenten die niet bestand zijn tegen het grondwater (momenteel moet men voortdurend water wegpompen), een energiehuishouding die niet zomaar valt op te lossen. Kortom, het is een waanzinnig project en het staat in de sterren geschreven dat het veel meer dan 34 miljoen euro zal kosten.

Ongeschikt

Nu, stel dat het geld ertegenaan wordt gegooid, en inderdaad alle bouwtechnische vraagstukken worden opgelost, welke infrastructuur hebben we er dan bij gekregen? Een goede concertzaal, zeker, maar voor dans en theater is deze zaal in oorsprong ongeschikt. De zichtlijnen zijn slecht, het podium is nooit bedacht voor de hedendaagse noden van vele grootschalige podiumproducties. Ook dit valt waarschijnlijk op te lossen, maar tegen welke kost? Van de ‘droomfabriek’ waar het gebouw voor vele Vlamingen symbool voor staat, dreigt men te verzanden in een fabriek van budgettaire en bouwtechnische nachtmerries.

Twee. Wat met de huidige Vlaamse culturele Pool in Brussel? Vlaanderen is reeds sterk vertegenwoordigd: KVS, Kaaitheater, Beursschouwburg, Muntpunt, AB, en de tal van kleine tot grote organisaties en organen die er gevestigd zijn. Al deze organisaties lijden onder een gebrek aan middelen. Indien men de reeds bestaande Vlaamse Pool in Brussel wil versterken, dan lijkt het eerder duurzaam om in het bestaande netwerk te investeren. Het zou een teken van goed bestuur zijn om deze organisaties te versterken eerder dan nog extra infrastructuur toe te voegen, die naar oude Vlaamse traditie sowieso ondergefinancierd zal worden.

Urgentie

Drie. De maatschappelijke urgentie en waarde van dit hele project blijft een raadsel. Er zijn reeds tal van concertzalen, grote theater- en dansgezelschappen vinden reeds een plaats op de vele podia die Brussel rijk is (waarbij heel veel bij Vlaamse presenterende organisaties). Het is dus niet zo dat dit project een leemte invult. Niet voor het versterken van de Vlaamse identiteit, en ook niet voor het uitbreiden van het aanbod. Dat het project afstamt van een oude strijd tegen de verfransing van de rand van Brussel, klinkt in een diverse samenleving als vandaag toch eerder archaïsch en wereldvreemd.

Het verwijt dat de cultuursector niet wil besparen is een intellectueel onwaardig argument. Besparen, ja àls het moet. Maar bovenal: hoé bespaart men? Dat is een ideologische vraag, uiteraard, uitgebreid voer voor een stroom aan teksten. Maar laten we het nu even eenvoudig houden en focussen op de ambitie met het Amerikaans Theater. Het zal niemand pijn doen dat dit onzinnige project wordt geschrapt en dat de vrijgekomen middelen terugvloeien naar de projectsubsidiepot. Dat is immers een maatschappelijk waardevolle investering voor de toekomst van de uitstraling van het Vlaamse kunstenlandschap.