State of the Union | MAGA-Republikeinen brengen centrumrechtse partijen in Europa in verlegenheid

Dat de terugkeer van Donald Trump naar het Witte Huis onheil spelt voor Europa op het vlak van zowel handel als defensie, staat buiten kijf. Maar Trump heeft ook veel aanhangers in Europa, tot op het hoogste politieke niveau.

In Hongarije heeft Viktor Orbán zijn voorkeur voor Trump nooit onder stoelen of banken gestoken. Ook de Italiaanse premier Giorgia Meloni is enthousiast over de terugkeer van Trump. Toen Meloni in september de prestigieuze Global Citizen Award van de Amerikaanse denktank The Atlantic Council in ontvangst mocht nemen, introduceerde zowaar Elon Musk haar in Washington. De rijkste man ter wereld en Trump-vertrouweling sprak zijn bewondering uit voor de ‘authentieke’ en ‘eerlijke’ Meloni.

De liefde van extreemrechts in Europa voor het duo Trump en Musk is wederkerig. En dat is een probleem voor traditioneel rechtse politici en partijen. Trump heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij de Europese Unie verfoeit. Zijn relatie met Europees Commissievoorzitster Ursula von der Leyen - een Duitse christendemocrate - in 2020 varieerde van bits tot gespannen.

Trump wil niet liever dan dat de Patriotten voor Europa - de nieuwe uiterst rechtse fractie in het Europees Parlement, waartoe behalve Orbáns partij ook onder meer Marine Le Pens Rassemblement National, de PVV van Geert Wilders en het Vlaams Belang behoren - de plak zwaaien in Brussel. Zijn eigen Republikeinen, traditioneel de zusterpartij van de meeste centrumrechtse Europese partijen, zijn zodanig naar ‘MAGA-rechts’ (Make America Great Again) opgeschoven dat ze nog weinig gemeen heeft met de Britse Conservatieven, de Duitse CDU van Von der Leyen of Les Républicains uit Frankrijk.

Nigel Farage

In het Verenigd Koninkrijk zijn Keir Starmer en het sociaaldemocratische Labour aan de macht. Tijdens de anti-immigratierellen en demonstraties vorige zomer maakte Musk al duidelijk dat hij Starmer een zwak figuur vindt. Trump liet zich ook al ontvallen dat hij Starmer ‘veel te links’ vindt.

Maar ook de nieuwe Conservatieve oppositieleider Kemi Badenoch heeft het moeilijk om banden te leggen met Trumps Republikeinen, die openlijk Nigel Farage en zijn Reform-partij steunen. Trump is al sinds het brexitreferendum in 2016 fan van Farage, die hij ‘onze Nigel’ en ‘onze man in het Verenigd Koninkrijk’ noemt. Er zijn geruchten dat de steenrijke Musk een donatie van liefst 100 miljoen pond aan Reform UK plant. In de jongste opiniepeilingen zit de partij van Farage de Conservatieven op de hielen. Dat hij de volgende verkiezingen kan winnen, lijkt niet langer een absurd idee.

Alternative für Deutschland

In Duitsland gelooft de conservatieve CDU-leider Friedrich Merz, die de sociaaldemocraat Olaf Scholz hoopt op te volgen als bondskanselier, dat hij het goed zal kunnen vinden met Trump. Trump en Merz delen een persoonlijke minachting voor Angela Merkel. En Merz, de eigenaar van twee privéjets, vindt ook dat mensen met veel geld best wat meer respect mogen krijgen.

Merz maakt zich sterk dat hij met Trump allerlei bilaterale businessdeals kan afsluiten. Maar in Duitsland trekken Musk en Trump eerder de kaart van het extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD). Musk steunt het AfD openlijk op zijn platform X en schreef zelfs een opiniestuk voor Duitse krant Welt Am Sonntag waarin hij stelde dat alleen het AfD Duitsland nog kan redden. Ook J.D. Vance, Trumps vicepresident, hintte op steun voor de partij, met een sarcastische tweet waarin hij zich afvroeg hoe gevaarlijk een partij kan zijn die de landsgrenzen strikter wil controleren.

Marine Le Pen

In Frankrijk wil president Emmanuel Macron zijn bromance met Trump nieuw leven inblazen. De stevige handdruk tijdens de heropening van de Notre-Dame in Parijs een paar weken geleden moet dat aantonen, net als de diplomatieke coup waarin Macron Trump en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky samenbracht in een blijk van westerse eenheid gericht aan de Russische president Vladimir Poetin. Maar of die bromance echt weer gaat bloeien?

Tussen de MAGA-Republikeinen en hun Franse tegenhangers, die van ex-president Nicolas Sarkozy en de onlangs weggestemde premier Michel Barnier, is er maar weinig liefde. De voorkeur van Trump en zijn entourage gaat ongetwijfeld uit naar Le Pen, Jordan Bardella en het Rassemblement National. Nu Macron een 'lame duck' is als president en voor zijn beleid geen parlementaire meerderheid vindt, ligt de focus al op de lente van 2027. Dan zit de tweede termijn van Macron erop en wordt Le Pen, als ze tegen dan niet in de cel zit voor het misbruik van Europees geld, de geprefereerde gesprekspartner voor Trump.

Voor de traditionele Europese centrumrechtse politici, van Von der Leyen en Merz tot Donald Tusk in Polen en Kyriakos Mitsotakis in Griekenland, wordt het dus lastig de volgende paar jaren. De vraag is hoe leiders als Meloni en Orbán van de trans-Atlantische situatie gebruikmaken om hun visie van een Europa van sterke soevereine staten door te duwen. Het zal ongetwijfeld leiden tot serieuze spanningen in de Europese Raad. De Portugees António Costa, de opvolger van Charles Michel, zal al zijn politieke talenten nodig hebben om Europa samen te houden.