Bart Maddens | Durft De Wever als premier wat hij als formateur niet heeft aangedurfd?

‘Greep naar de macht’: aan dat boek van Bruno De Wever over het Vlaams Nationaal Verbond moest ik de voorbije maanden onwillekeurig denken toen ik de N-VA bezig zag. Niet dat ik de deelname van die partij aan de Belgische regering wil vergelijken met de collaboratie van het VNV. Maar er was wel eenzelfde ongezonde gretigheid om erbij te zijn, om aan de bak te komen, koste wat het kost, desnoods tegen de eigen principes in.

Van meet af aan was de N-VA inderdaad beducht voor een herhaling van wat in 2020 is gebeurd. Toen werd de partij buitenspel gezet. Ook nu was dat mathematisch perfect mogelijk. Uit vrees daarvoor heeft de partij de strategische fout gemaakt niet vooraf duidelijke communautaire eisen te stellen. In de plaats werden de institutionele kwesties vanaf het begin op een zijspoor gezet. Met een mager beestje als onvermijdelijk resultaat.

Wat een contrast met wat Conner Rousseau voor elkaar heeft gekregen. Als voorwaarde om zelfs nog maar te beginnen aan de onderhandelingen heeft hij geëist dat een extra bijdrage gevraagd werd van de vermogens. Als piepkleine partij heeft Vooruit op die manier iets binnengehaald wat in een nog niet zo heel ver verleden enkel de PVDA eiste. Iets wat ook nooit mogelijk was in de, op papier, veel linksere regeringen met de PS. Boven op de al bestaande resem taksen op sparen en beleggen komt een vermogenswinstbelasting, die voornamelijk zal worden opgehoest door de kleine belegger in Vlaanderen.

Je kunt je gemakkelijk voorstellen dat de N-VA hetzelfde had gedaan met het communautaire dossier. Beste Georges-Louis Bouchez, we willen wel praten met jou over het vormen van een Arizona-regering. Maar vergeet niet dat 47,4 procent van de Vlamingen voor een Vlaams-nationale partij heeft gestemd. Het Vlaams-nationalisme is met 30 procent veruit de belangrijkste politieke stroming in België. Jouw unitaristische MR komt slechts aan een derde daarvan. Die electorale krachtverhoudingen moeten zich weerspiegelen in het federale beleid. Dus ja, beste Georges-Louis, we willen wel onderhandelen, maar enkel als eerst een ondubbelzinnige keuze wordt gemaakt voor meer Vlaamse autonomie. Akkoord?

Zo hard heeft de N-VA het nooit willen of durven te spelen. De partij had andere prioriteiten. En de belangrijkste prioriteit, dat was er te allen prijze bij zijn en de premier leveren. Op die manier is de partij in een Belgische fuik gezwommen. Het resultaat is een regeerakkoord dat in zekere zin minder Vlaamsgezind is dan dat van Vivaldi. Dat door de N-VA zo verfoeide akkoord stelde een staatshervorming in het vooruitzicht waarvan uitdrukkelijk werd gesteld dat die moest leiden tot meer autonomie voor de deelstaten. Voor gezondheidszorg werd al in het akkoord beslist om tot een homogenere bevoegdheidsverdeling te komen via een defederalisering. 

Ook de huidige regering neemt zich voor de staat te hervormen. Het is de premier die dat zal voorbereiden. Maar de formulering is communautair neutraal. Er staat niet ‘Het doel is de deelstaten meer autonomie te geven’, maar wel ‘Het doel is een nieuwe staatsstructuur vanaf de volgende legislatuur met een meer homogene en efficiënte bevoegdheidsverdeling’. Met andere woorden, het is in theorie mogelijk dat deze regering de bevoegdheidsverdeling homogener maakt via een herfederalisering.

Onder Vivaldi is er van al die mooie beloftes niets in huis gekomen natuurlijk. Ook nu kan men zich afvragen of die communautaire plannen er wel toe doen, als de coalitie toch geen tweederdemeerderheid heeft. Maar de regering had wel kunnen zeggen: we maken een fundamentele en onomkeerbare keuze voor een volledige splitsing van de gezondheidszorg en het arbeidsmarktbeleid, en we gaan dat tijdens deze legislatuur niet alleen wetgevend, maar ook technisch en administratief voorbereiden. In de plaats daarvan wordt een zoveelste vrijblijvende palaver georganiseerd met ‘grondwetspecialisten en experten’. Terwijl je toch zou verwachten dat een steenrijke Vlaams-nationale partij zelf voldoende Vlaamsgezinde experts in huis heeft om de premier te adviseren in deze.

Afschaffing van de Senaat

Net als in het Vivaldi-regeerakkoord wordt een regionaal gedifferentieerd beleid in het vooruitzicht gesteld op het vlak van de arbeidsmarkt en gezondheidszorg. Terwijl het vorige regeerakkoord vaag bleef daarover is dat nu concreter. Maar het blijft moeilijk om uit de drie pagina’s lange woordenbrij over ‘hervormingsfederalisme’ en ‘interfederale samenwerking’ af te leiden wat dat in de praktijk precies zal betekenen. Je voelt wel dat elk woord gewikt en gewogen is: veel ‘kan’ maar weinig ‘moet’. Meer radicale voorstellen zoals het opheffen van het overbodige Agentschap Buitenlandse Handel of het uitkleden van de federale wetenschappelijke en culturele instellingen hebben het regeerakkoord jammer genoeg niet gehaald. 

De afschaffing van de Senaat wel. Maar het is enigszins lachwekkend dat de N-VA’ers daar nu mee pronken. Om te beginnen is het verre van zeker dat men aan de vereiste tweederdemeerderheid komt. Want men wil daarvoor geen beroep doen op het Vlaams Belang. Ook zal Vlaanderen op geen enkele manier beter worden van die afschaffing. Je kan de beperkte kostprijs voor de Senaat bijna helemaal reduceren zonder die af te schaffen. De Senaat is een confederale instelling die de deelparlementen een vetorecht geeft inzake institutionele zaken. Hoe bizar dat de eliminatie daarvan nu wordt voorgesteld als de grote Vlaams-nationale overwinning.

Zeker, het grote verschil met Vivaldi is dat nu een Vlaams-nationalist aan de stuurknuppel van de regering zit. Maar zal die als premier met de vuist op tafel durven te slaan inzake communautaire kwesties, wat hij als formateur nooit heeft gedurfd? ‘We moeten nu vooral vertrouwen hebben in Bart’, hoor je veel Vlaamsgezinde N-VA’ers zeggen. Ik begrijp dat ook wel en ik hoop dat de leider dat vertrouwen niet beschaamt. Maar, excuus, dan moet ik toch weer onwillekeurig en met enige huiver denken aan dat boek van Bruno De Wever over het VNV.