Winst in Belgische voedingsindustrie op laagste peil in 15 jaar

De Belgische voedingsbedrijven luiden de alarmbel over hun zwaar gedaalde winst. Vorig jaar hielden ze 2,32 procent van hun omzet over als nettowinst. Dat is het laagste niveau in 15 jaar, en 36 procent minder dan in 2019.

Voor dit jaar zijn de voortekens niet goed. De omzet daalde tussen januari en juni met gezamenlijk 0,8 procent. De schade werd beperkt door prijsverhogingen ten gevolge van de inflatie, want uitgedrukt in volume daalde de verkoop met 3,3 procent. In 13 van de 18 subsectoren daalden de volumes. Vooral chocoladebedrijven, drankverkopers en ijsproducenten boerden achteruit. Het krimptempo lag in de eerste jaarhelft dubbel zo hoog als in het volledige jaar 2023. Toen steeg de omzet dankzij prijsverhogingen met 12,3 procent naar 80,7 miljard euro en daalden de volumes 1,6 procent.

De sector - die 47 procent van zijn verkoop realiseert met export - stelt dat Belgische bedrijven terrein verliezen aan buitenlandse concurrenten, die met lagere kosten werken. Vooral de energie- en loonkosten zijn hier hoger, zegt Anthony Botelberge, de voorzitter van Fevia, de belangenvereniging van de Belgische voedingssector. ‘Het loonkostenverschil met onze buurlanden daalde jarenlang, maar nu is het voor onze sector weer gestegen naar 25,4 procent.’

Dat komt mede doordat de lonen hier anders dan in het buitenland automatisch stijgen wanneer het leven duurder wordt. De inflatie liep de voorbije vijf jaar hoog op. ‘Ook werden grondstoffen na corona 25 tot 30 procent duurder. Die gestegen kosten heeft de sector niet doorgerekend’, zegt Botelberge. Dat ligt aan druk van de supermarkten. ‘De relatie met de supermarkten is ruwer geworden’, zegt Botelberge. Bovendien kopen ze volgens Fevia ook vaker aan in het buitenland (zie kader).

De economische situatie blijft dit jaar penibel, klinkt het. Na een daling van de grondstoffenprijzen sinds eind 2022 stijgen ze sinds begin dit jaar weer. Vooral eieren, boter en cacao werden fors duurder. ‘Ook kijkt de sector aan tegen een factuur van vermoedelijk 112 miljoen euro voor zwerfvuil’, zegt Fevia-econoom Carole Dembour. In alle Europese lidstaten komt er een zwerfvuiltaks, die de voedings-en drankenproducenten laat meebetalen voor de opruiming van zwerfvuil. Maar volgens berekeningen van Fevia ligt de belasting in België drie keer hoger dan in andere lidstaten.

De sector vreest dat het Belgische producten nog duurder zal maken tegenover buitenlandse. ‘Daardoor zullen nog meer mensen hun boodschappen doen over de grens’, zegt Dembour. Sinds 2023 spenderen Belgen meer dan een half miljard euro aan boodschappen in het buitenland, terwijl het bedrag voorheen schommelde tussen 250 en 300 miljoen euro.

Minder nieuwe jobs

Op het terrein wordt duidelijk dat er zand in de motor van de voedingsbedrijven zit. Het aantal jobs groeide vorig jaar het traagst sinds 2016. Er werkten 102.750 mensen in de Belgische voedingsindustrie, 0,9 procent meer dan in 2022. Bovendien ziet het er niet goed uit voor dit jaar: er werden al 713 ontslagen aangekondigd, onder andere bij chocoladeproducent Barry Callebaut. Het record van 2011 - 934 ontslagen - gloort in de verte. ‘Ik verwacht geen massaal jobverlies zoals in cyclische sectoren als de autosector, maar de winstgevendheid mag echt niet verder dalen’, zegt Botelberge. Er kwamen dit jaar nog altijd meer nieuwe jobs - 900 in totaal - bij dan er verdwenen.

Bedrijven investeren ook amper nog in uitbreiding, stelt Fevia. Het totale investeringsbedrag in de eerste jaarhelft ligt 1,7 procent hoger dan een jaar eerder, maar het zou vooral gaan om investeringen in efficiëntie en in verduurzaming. ‘Als je in deze omstandigheden kunt kiezen voor een uitbreiding van je capaciteit of een maatregel waarmee je heel wat kunt besparen, dan is de rekening snel gemaakt’, zegt Botelberge, ook eigenaar van de maaltijdmaker Frigilunch.

Bedrijven ondernemen dus zelf actie, maar tegelijk is het volgens hen een noodzaak dat de politiek maatregelen aankondigt. ‘De reserves zijn op en er zal nog wel een keer een crisis komen. Willen we nog een succesvolle sector, die jobs creëert?’, zegt Botelberge. Hij roept de regeringen op om onder andere de werkgeversbijdragen te verlagen, het indexeringsmechanisme aan te passen, en de energiekosten onder controle te krijgen. Ook vraagt hij af te zien van de plannen om het btw-tarief van 6 procent - dat geldt voor basisvoeding als vlees, vis en groenten - te verhogen tot 9 procent.