België heeft hoogste pfas-waarden van Europa

Op 17.000 plaatsen in Europa zijn alarmerende hoeveelheden pfas gemeten. Dat blijkt uit een internationaal onderzoek van 17 media, waaronder The Guardian, Le Monde en NRC.

Pfas (per- en polyfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte chemische stoffen die materialen waterafstotend, vuilafstotend of warmtebestendig maken. Ze worden in tal van industriële toepassingen en consumentenproducten gebruikt, van textiel en cosmetica over mobiele telefoons en pizzadozen tot schoonmaakmiddelen en voedselverpakkingsmaterialen. Pfas kunnen bijna niet afgebroken worden en kunnen toxisch zijn.

België komt in het onderzoek als 'meest verontreinigde land' naar voren. De hoogste concentratie werd gemeten rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht. De concentraties kunnen er oplopen tot 73 miljoen nanogram per liter, ruim hoger dan de drinkwaternorm van maximaal 100 nanogram per liter. Boven die norm zijn pfas een gevaar voor de volksgezondheid.

1.904.167 Vlamingen, een op de drie, wonen op minder dan 1 kilometer van een met meer dan 100 nanogram per liter pfas-vervuilde site. Zowat alle Vlamingen wonen in een straal van 15 kilometer rond een plek waar de vervuiling de drinkwaternorm overschrijdt. Toch garandeert de Vlaamse Milieumaatschappij na een onderzoek uit 2021 dat de pfas-concentratie in het kraantjeswater nergens hoger is dan de norm.

Geen pfas in Wallonië

Opvallend is dat in Brussel en Wallonië de alarmwaarde van 10 nanogram nergens overschreden wordt. In 2021 liet de Waalse minister van Omgeving Céline Tellier (Ecolo) een grondonderzoek uitvoeren. Nergens werd meer dan 10 nanogram per liter gevonden. 'In tegenstelling tot in Vlaanderen zijn in Wallonië nooit pfas geproduceerd', zei ze toen.

Volgens het onderzoek wordt op 2.100 plaatsen in Europa de drempel van 100 nanogram per liter overschreden. Op 640 sites zijn concentraties van meer dan 1.000 nanogram per liter aangetroffen en op 300 sites was sprake van meer dan 10.000 nanogram.

4,4 ton

Wetenschappers wijzen op de urgentie de pfas-vervuiling aan te pakken. 'De 640 Europese plekken waar de concentratie hoger ligt dan 1.000 nanogram per liter moeten dringend onderzocht en gesaneerd worden', zegt Ian Cousins, een omgevingswetenschapper van de Universiteit van Stockholm.

In Zwijndrecht neemt de Oosterweelbouwheer Lantis de sanering voor zijn rekening. De factuur zou voor 3M zijn. Het Amerikaanse chemiebedrijf kondigde in december aan dat het de pfas-productie in 2025 stopt.

De Europese Commissie wil de productie van pfas tegen 2026 stoppen. Bedrijven kunnen dan tot twaalf jaar tijd krijgen om een alternatief te vinden. Het Europees Chemieagentschap liet eerder al verstaan dat zonder actie de komende 30 jaar 4,4 miljoen ton pfas in de natuur zouden terechtkomen.