Nog dit jaar krijgen zelfstandigen zonder vennootschap een bijkomende mogelijkheid om te sparen voor een aanvullend pensioen. Dat kan via een pensioenovereenkomst voor zelfstandigen (POZ). Daarmee lost de federale regering haar belofte in om de tweede pijler voor bijna 450.000 zelfstandigen of beoefenaars van een vrij beroep te versterken. Volgens de minister van Pensioenen, Daniel Bacquelaine (MR), kan de nieuwe spaarformule al op 1 juli in werking treden. Vanaf dan kunnen de zelfstandigen-fysieke personen een POZ sluiten met een verzekeraar.
1 | Waarom is een pensioenovereenkomst voor zelfstandigen (POZ) nodig?
Het wettelijk pensioen van een zelfstandige volstaat niet om een behoorlijke levensstandaard te behouden. Dat pensioen ligt een stuk lager dan dat van een werknemer en van een ambtenaar. Iemand die een volledige loopbaan van 45 jaar zelfstandige was, heeft een wettelijk pensioen van gemiddeld 1.282 euro. Voor een werknemer met een volledige loopbaan als loontrekkende bedraagt het gemiddelde pensioen 1.559 euro. Voor een ambtenaar is dat 2.836 euro.
Voor alle zelfstandigen - ongeacht of ze een vennootschap hebben of niet - is de opbouw van een aanvullend pensioen dan ook een pure noodzaak.
Dat kan al via het Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ). Via die formule kan elke bakker, slager, vrije beroeper of bedrijfsleider elk jaar een bedrag storten voor de opbouw van dat extra pensioen. Maar het VAPZ heeft beperkingen. De premie die u ervoor kunt storten is geplafonneerd. ‘Ze bedraagt maximaal 8,17 procent van uw netto belastbaar beroepsinkomen met een maximum van 3.187 euro in 2018’, meldt Michel Van Hees, procesmanager bij het sociale verzekeringsfonds Acerta. Uw netto belastbaar beroepsinkomen is uw bruto beroepsinkomen verminderd met uw onkosten en uw sociale bijdragen.
Spaar eerst via de andere pensioenformules
Naast het wettelijk pensioen (de eerste pijler) en het aanvullend pensioen (VAPZ en POZ, tweede pijler) kan een zelfstandige, net als een werknemer, ook sparen voor de derde pensioenpijler, het individuele pensioensparen. Stort u in dat kader dit jaar 960 euro, dan levert die storting een belastingvermindering op van 30 procent.
Paul Van Eesbeeck, expert aanvullende pensioenen, merkt op dat de fiscale hefboom voor de derde pijler groter is dan die voor de POZ. ‘Het individuele pensioensparen heeft enkele strepen voor op de POZ: geen premietaks, geen Riziv- en solidariteitsbijdrage op de pensioenuitkeringen, een heffing van slechts 8 procent op de leeftijd van 60 jaar en geen taxatie van de pensioenkapitalen gevormd met bijdragen gestort na 60 jaar. Qua belastingstelsel moet de POZ niet alleen onderdoen voor het VAPZ, maar ook voor de derde pensioenpijler.’
‘Daar staat wel tegenover dat het pensioenkapitaal dat meerverdieners met de POZ kunnen opbouwen veel hoger kan zijn dan dat van alle andere pensioenformules uit de tweede en derde pensioenpijler samen’, besluit Van Eesbeeck.
De boodschap? Spaar eerst via het VAPZ en het individuele pensioensparen en pas dan, als u nog voldoende marge hebt, via een POZ.
U kunt ook kiezen voor een sociaal VAPZ. Dan bouwt u niet alleen een aanvullend pensioen op, maar ook extra waarborgen zoals een vergoeding bij arbeidsongeschiktheid of invaliditeit. Maar ook dan is het bedrag dat u daarvoor jaarlijks kunt sparen begrensd tot maximaal 9,4 procent van de beroepsinkomsten met een maximum van 3.667 euro.
Het extra pensioen dat u met het VAPZ opbouwt, bedraagt volgens Bacquelaine nu 300 tot 400 euro per maand. ‘Als we de optelsom maken van het wettelijk pensioen van een zelfstandige met het VAPZ, komen we aan een inkomen van hooguit 1.600 euro per maand, een bedrag dat vergelijkbaar is met het wettelijk pensioen van een loontrekkende’, zegt Bacquelaine.
Voor de zelfstandigen met een bedrijf bestaat al langer de mogelijkheid om fiscaal gunstig een bijkomend pensioen in de tweede pijler op te bouwen, namelijk via de individuele pensioentoezegging voor zelfstandigen (IPT). De premies die bedrijfsleiders daarvoor storten, bedragen een veelvoud van de maximale VAPZ-premies. Voor de zelfstandigen-natuurlijke personen bestaat die mogelijkheid niet. De POZ past daar een mouw aan.
2 | Wie kan een POZ afsluiten?
De nieuwe formule staat open voor eenmanszaken en beoefenaars van een vrij beroep. Ook zelfstandigen in bijberoep komen in aanmerking, op voorwaarde dat het bijberoep een netto belastbaar beroepsinkomen oplevert van minstens 13.550,50 euro per jaar. Ook meewerkende echtgenoten en zelfstandige helpers kunnen, onder voorwaarden, via een POZ een extra pensioenkapitaal sparen. Bedrijfsleiders niet. Zij hebben al langer toegang tot de IPT.
3 | Hoe spaart u via een POZ?
In tegenstelling tot het VAPZ moeten de premies niet gestort worden in een tak21-verzekeringsproduct met kapitaalgarantie. Bij het VAPZ kan de zelfstandige erop vertrouwen dat hij bij pensionering een bedrag krijgt uitgekeerd dat minstens gelijk is aan de betaalde premies.
In het raam van een POZ kunt u evengoed beslissen de premies te investeren in een tak23-verzekering. In dat geval hebt u geen kapitaalgarantie. Daartegenover staat dat tak23-beleggingsvormen meestal een hoger rendement opleveren dan tak21-verzekeringen. Gelet op de aanhoudend lage rentevoeten leiden die laatste bepaald niet tot recordopbrengsten. Vaak volstaan de rendementen amper om de inflatie bij te benen.
Bij een POZ is het aan de zelfstandige om te beslissen welk risico hij wil nemen.
4 | Is er een taks op de premie?
Op de stortingen voor een POZ is een verzekeringstaks verschuldigd van 4,4 procent. Als u premies stort voor een VAPZ is dat niet het geval.
5 | Leveren de stortingen een fiscaal voordeel op?
Uw premies leveren een belastingvermindering op van 30 procent. Stort u dit jaar 5.000 euro in het raam van een POZ, dan levert dat een korting op van 1.500 euro op uw belastingfactuur. ‘In het zog daarvan spaart de zelfstandige ook de aanvullende gemeentebelasting uit’, zegt Paul Van Eesbeeck, expert aanvullende pensioenen bij Vereycken & Vereycken. ‘Als die 7 procent bedraagt, is de effectieve belastingvermindering 32,1 procent.’ In ons voorbeeld beloopt de effectieve belastingvermindering dan 1.605 euro.
De stortingen voor een VAPZ zijn fiscaal aftrekbaar als bedrijfslast. Het fiscaal voordeel van een VAPZ-premie hangt af van uw marginale belastingvoet, het tarief dat wordt toegepast op de hoogste schijf van uw inkomsten. Bedraagt die 50 procent, dan is het fiscaal voordeel de helft van de gestorte premie (nog te vermeerderen met de gemeentelijke opcentiemen). Voor het VAPZ is het fiscaal voordeel dus veel groter dan voor de POZ.
6 | Wat is de impact op de sociale bijdragen?
Ook daar is er een belangrijk verschil tussen het VAPZ en de POZ. Als u stortingen doet voor een VAPZ betaalt u minder sociale bijdragen. Want het inkomen waarop uw socialezekerheidsbijdragen worden berekend, wordt verminderd met de premie voor het VAPZ. Omdat u minder sociale bijdragen betaalt, stijgt het rendement van uw VAPZ-belegging aanzienlijk. ‘Als u de kortingen op het vlak van belastingen en sociale bijdragen cumuleert, kan de besparing bij het VAPZ opklimmen tot liefst 60 procent’, stelt Van Eesbeeck.
De premies die u stort in het kader van een POZ worden niet in mindering gebracht van uw inkomen. Die stortingen kunnen er niet toe leiden dat u minder socialezekerheidsbijdragen moet betalen. ‘De fiscale en de parafiscale stimuli voor VAPZ-premies zijn beduidend groter dan die voor POZ-premies. Zelfstandigen zullen in de praktijk eerst een VAPZ sluiten en pas daarna een POZ’, zegt Van Eesbeeck.
7 | Is het bedrag dat u via een POZ kunt sparen begrensd?
De bijdragen voor het VAPZ zijn geplafonneerd tot een maximumbedrag (3.667 euro in 2018). Voor het POZ is er geen bovengrens, althans niet in absolute cijfers. Wel moet u zich houden aan de 80 procentgrens. De som van uw wettelijk pensioen, uw VAPZ en uw POZ-pensioen mag - omgerekend naar een jaarlijkse rente - niet hoger zijn dan 80 procent van het gemiddelde inkomen van de laatste drie jaar van uw loopbaan als zelfstandige. U kunt onmogelijk weten wat uw inkomen aan het einde van uw zelfstandigenloopbaan zal zijn. Daarom wordt in de praktijk rekening gehouden met uw recente inkomen.
‘Voor een zelfstandige die een POZ afsluit in 2018 zal de 80 procentgrens berekend worden op het gemiddelde inkomen van de kalenderjaren 2015, 2016 en 2017’, verduidelijkt Van Eesbeeck. ‘Als u in een van die drie jaren een verlies boekte, telt ook dat verlies mee om het gemiddelde inkomen te berekenen. Startte u pas als zelfstandige in het jaar voordat u de POZ afsloot, dan geldt alleen het inkomen van vorig jaar als referentie-inkomen. Startte u pas twee jaar geleden als zelfstandige, dan wordt het gemiddelde inkomen over de voorbije twee jaar in aanmerking genomen.’
‘Merk op dat de 80 procentgrens in de praktijk pas een positief resultaat begint op te leveren voor de zelfstandige met een belastbaar inkomen van circa 20.000 euro’, zegt Van Eesbeeck. ‘Wie minder verdient, valt uit de POZ-boot, maar kan uiteraard wel in het VAPZ-stelsel stappen.’
8 | Kunt u een POZ-overeenkomst stopzetten?
In de ontwerptekst is bepaald dat u de mogelijkheid moet krijgen het contract op om het even welk ogenblik stop te zetten. Weet dat bijdragen voor een POZ niet meer mogelijk zijn als u uw zelfstandige activiteit stopzet, als u die volledig onderbrengt in een vennootschap, als u met pensioen gaat of als u niet langer als meewerkende echtgenoot verzekerd bent.
9 | Kunt u de POZ-spaarpot voor uw pensionering opnemen?
Neen. Net zoals dat geldt voor werknemers is het niet mogelijk het kapitaal van dat aanvullend pensioen op te nemen vooraleer u met (vervroegd) pensioen vertrekt of kunt vertrekken.
U kunt op de opgebouwde reserves wel een voorschot vragen of u kunt het als onderpand gebruiken om er de aankoop of de renovatie van een woning of een ander onroerend goed mee te financieren.
10 | Hoe wordt het POZ-kapitaal bij pensionering belast?
Op het kapitaal dat u bij pensionering ontvangt, is een solidariteitsbijdrage verschuldigd. Die hangt af van uw inkomen en bedraagt meestal 2 procent. Daarnaast wordt van het eindkapitaal een Riziv-bijdrage afgehouden van 3,55 procent.
Op het saldo (met uitzondering van de winstdeelnemingen) betaalt u 10 procent in de personenbelasting. Het tarief van 10 procent is ook van toepassing als u voor de pensioenleeftijd overlijdt en het kapitaal wordt uitgekeerd aan de begunstigde.
