De donkere en de zonnige kanten van het Vlaamse regeerakkoord

WONEN | Wie nog woonbonus wil, is mogelijk al te laat

De meest in het oog springende maatregel van de regering-Jambon is het afschaffen van de woonbonus, het fiscaal voordeel voor uw gezinswoning. Ook stookolieketels worden verleden tijd.

1. Woonbonus

Wat heeft de nieuwe Vlaamse regering beslist? - De woonbonus - dat is het fiscaal voordeel voor het huis of appartement waarin u woont en waarvoor u een hypothecaire lening afsloot - dooft vanaf 2020 uit. Wie al een gezinswoning heeft en dus zijn hypothecaire lening fiscaal kan inbrengen, kan verder van de woonbonus genieten. Wie nog een lening moet afsluiten, moet het vanaf 1 januari zonder fiscaal voordeel stellen. In de plaats verlaagt de regering de registratierechten voor een gezinswoning van 7 naar 6 procent, zodat u minder geld op tafel moet leggen bij de aankoop. Wie meteen na de aankoop energiebesparende verbouwingen doet, moet nog maar 5 procent belasting betalen.

Waarom is het schrappen van de woonbonus zo omstreden? - Omdat voor de modale huizenkoper heel wat geld in rook opgaat. Een doorsnee gezin met twee kinderen kreeg tot nu toe bij de aankoop van de enige eigen woning een stevige fiscale stimulans. Over de hele looptijd van een lening op 20 jaar bedraagt het belastingvoordeel 30.400 euro. Dat maakt het hebben van een huis interessant. De nieuwe regering wil de focus evenwel verleggen van het hebben naar het kopen van een woning, en kopers meteen een duwtje in de rug geven in de vorm van een lagere aankoopbelasting. Maar die compenseert bijlange het verlies van het fiscaal voordeel niet. Als u een gezinswoning van 300.000 euro koopt, dan betaalt u nu 21.000 euro registratiebelasting. Tegen het nieuwe tarief is dat 18.000 euro, of een verschil van slechts 3.000 euro.

Wie een nieuwbouw zet, is het slechtst af met de nieuwe regeling. Bouwers verliezen niet alleen de woonbonus, maar genieten ook niet van de verlaagde registratierechten, omdat op nieuwbouw geen registratierechten maar wel een btw-tarief van 21 procent wordt aangerekend.

Moet ik snel een huis kopen om nog van de woonbonus te genieten? - Dan zult u wel heel snel moeten zijn. Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) bevestigde gisteren dat gekeken zal worden naar de datum van de kredietakte en dat er geen overgangsmaatregel komt. Dat betekent dat de akte uiterlijk op 31 december 2019 getekend moet worden bij de notaris om nog van de woonbonus te kunnen genieten. Weet evenwel dat tussen het ondertekenen van het compromis bij het kopen van een woning en het verlijden van de krediet- en aankoopakte bij de notaris gemakkelijk enkele maanden zitten. Maximaal mogen er dat vier zijn, maar doorgaans heeft de notaris de nodige informatie binnen twee à drie maanden verzameld. De kans is dus reëel dat u al te laat bent.

Wat als ik herfinancier? - Als u een herfinanciering van een bestaande lening wilt doen, dan zal u verder van de woonbonus kunnen genieten. ‘Een herfinancieringslening wordt beschouwd als een voortzetting van de oorspronkelijke lening’, klinkt het bij de banken. Het behoud van de woonbonus geldt zowel voor een herfinanciering bij de eigen bank als bij een nieuwe bank. De Vlaamse overheid is daar duidelijk over: ‘Voor een loutere herfinanciering is de datum van de oorspronkelijke lening van belang. De herfinanciering mag bij elke instelling binnen de Europese Economische Ruimte gebeuren. Wel moet de ‘overnemende bank’ zich, vooraleer ze een fiscaal attest verstrekt, informeren over het krediet. Zij mag maar een fiscaal attest uitreiken nadat ze heeft vastgesteld dat het geherfinancierde krediet voldeed aan de fiscale voorwaarden’, zegt Isabelle Marchand van de sectorfederatie Febelfin.

Wat als ik een wederopname doe? - Voor de wederopname van een lening - het opnieuw aanvullen van het al terugbetaalde kapitaal - liggen de zaken anders. Een wederopname wordt effectief gezien als een nieuwe lening. Het wordt ook hier dus haasten om dat nog voor het einde van het jaar rond te krijgen, ook al gaat een wederopname normaal sneller dan een volledig nieuw kredietdossier. Doet u een wederopname in 2020, dan valt u onder het nieuwe fiscale regime zonder woonbonus.

Heeft het fiscaal gezien zin dat ik naar Brussel of Wallonië verhuis? - De drie gewesten hebben eigen fiscaliteitsregeling voor gezinswoningen. In Brussel werd de woonbonus al in 2017 afgeschaft, maar daar werd het fiscale nadeel gedeeltelijk gecompenseerd door een aanzienlijke korting op de registratierechten (12,5%). Op de eerste schijf van 175.000 euro betaalt u geen registratierechten als uw woning minder dan 500.000 euro kost. In Wallonië blijft tot de chèque habitat overeind. De registratierechten bedragen er 12,5 procent, maar u betaalt die niet op de eerste schijf van 20.000 euro. De grafiek op deze pagina toont aan wat de fiscale regimes betekenen voor uw gezinswoning.

Waarom is er wel nog een fiscaal voordeel voor een tweede verblijf of investeringspand? - Een wat vreemde fiscale twist is dat u uit uw tweede woning nog wel een belastingvoordeel kunt halen. Dat is het gevolg van de zesde staatshervorming in 2014. Daardoor zijn de gewesten fiscaal bevoegd voor de eerste woning, terwijl een tweede woning onder de federale fiscaliteit valt. U kunt uw eerste woning dus nooit federaal inbrengen.

Onder het federale fiscale stelsel kunnen de intresten van een lening voor een tweede woning integraal worden afgetrokken van uw belastbaar onroerend inkomen, met andere woorden van het kadastraal inkomen of de brutohuur.

Ook kapitaalaflossingen en premies van schuldsaldoverzekeringen kunnen onder bepaalde voorwaarden fiscaal worden ingebracht. De aftrek van die kosten valt onder de federale belastingvermindering voor het langetermijnsparen. De belangrijkste voorwaarden voor de aftrek zijn dat u geen lening voor uw gezinswoning meer mag hebben lopen, dat de lening minstens een looptijd van tien jaar heeft en dat ze met een hypotheek is gewaarborgd. De aftrek is ook geplafonneerd en bedraagt voor het aangiftejaar 2019 maximaal 30 procent van 2.310 euro of 693 euro.

Zullen de huizenprijzen dalen als de woonbonus is afgeschaft? - Uit een recente studie van de VUB-onderzoekers Wouter Vangeel, Laurens Defau en Lieven De Moor blijkt dat de woonbonus een prijsverhogend effect op de vastgoedmarkt heeft gehad. ‘Ook de lage rente speelde een rol, maar die was minder belangrijk dan we verwacht hadden’, aldus Vangeel. Gaat het wegvallen van de woonbonus de woningprijzen dan drukken? Vangeel: ‘We verwachten niet dat de prijzen dalen, maar wel dat ze minder snel stijgen.’

Ook volgens Filip Dewaele, CEO van de vastgoedgroep Dewaele, zal het schrappen van het fiscale voordeel geen drastische gevolgen hebben. ‘Het wegvallen van de woonbonus zal geen vastgoedcrisis inleiden. Voor de vastgoedmarkt zijn drie zaken van belang: het renteniveau, de koopkracht van de mensen en de fiscaliteit. Een wijziging aan een van die drie heeft niet altijd onmiddellijk grote gevolgen.’

2. Stookolieketels

Stookolieketels gaan heel snel tot het verleden behoren. Vanaf 2021 kunnen ze niet meer geplaatst worden bij nieuwbouw en ingrijpende energetische renovaties. Als in de straat een aardgasnet ligt, mag een bestaande stookolieketel vanaf 2021 niet meer vervangen worden.

Overigens is ook verwarming met aardgas een eindig verhaal. Bij nieuwe grote verkavelingen en grote appartementsgebouwen kan aardgas alleen nog voor collectieve verwarming via warmtekrachtkoppeling of in combinatie met een hernieuwbaar energiesysteem als hoofdverwarming.

3. Lager btw-tarief na sloop

De Vlaamse regering wil de vervanging van oude woningen met een slechte energieprestatie stimuleren. Daarvoor mikt ze op een lager btw-tarief voor nieuwbouw die een gesloopte woning vervangt. Ze vraagt de federale overheid daarom het btw-tarief van 6 procent voor nieuwbouw na sloop zo snel mogelijk in te voeren.

4. Soepeler voorwaarden energieleningen

De nieuwe regering kondigt een versoepeling van de voorwaarden voor energieleningen aan. Hoe die eruit zal zien moet nog worden bekendgemaakt. Energieleningen geven nieuwe eigenaars een steun in de rug om hun woning energiezuiniger te maken.

Vanaf 2021 zijn na de notariële overdracht enkele renovaties verplicht als de woning niet voldoende energiezuinig is. Het gaat om dakisolatie, muurisolatie, vensters, vloerisolatie, een condensatieketel van hoogstens 15 jaar of een warmtepomp en een warmtepompboiler of zonneboiler. De nieuwe eigenaar moet binnen vijf jaar minstens drie van die renovaties doen, waarvan minstens twee betrekking hebben op de schil van het huis.

5. Zwarte lijst van huurders en verhuurders

Het Vlaamse regeerakkoord stelt dat ‘verder werk wordt gemaakt’ van de bescherming tegen huurachterstallen en wanbetaling voor de verhuurder enerzijds en van continue huisvesting voor de huurder anderzijds.

Bovendien is het de bedoeling een zwarte lijst van malafide huurders en verhuurders op te stellen. Het wordt een ‘dynamische lijst’, wat betekent dat u er ook weer van geschrapt kan worden. De criteria die dit regelen, moeten nog worden opgesteld.

ERFENIS | Vriend of ver familielid kan goedkoper erven

Enkele initiatieven moeten de factuur bij een erfenis drukken en geregistreerde schenkingen aantrekkelijker maken.

1. Lagere erfbelasting voor vrienden

Wie wat erft als u overlijdt, bepaalt de federale overheid. Welke belasting dan betaald moet worden, is een Vlaamse aangelegenheid. Als u geen kinderen of directe familieleden hebt, dan loopt de erfbelasting voor de erfgenamen hoog op. Het tarief bedraagt 25, 45 of 55 procent naargelang het geërfde bedrag. Die tarieven werden naar aanleiding van de hervorming van het erfrecht vorig jaar al aangepast. Het hoogste tarief van 65 procent verdween, maar dan nog blijft de factuur hoog. De Vlaamse regering wil daar iets aan doen, en mensen de kans geven tot 12.500 euro aan een vriend of (ver) familielid - in het regeerakkoord staat letterlijk verwanten en niet-verwanten - na te laten tegen het voordeligere tarief in rechte lijn. Dat bedraagt 3, 9 of 27 procent naargelang het geërfde bedrag. Met een bedrag tot 12.500 euro valt u in de eerste belastingschijf en is 3 procent erfbelasting verschuldigd in plaats van 25 procent nu. Wanneer de maatregel ingaat, is nog niet duidelijk.

2. Duolegaten worden interessanter

De Vlaamse regering wil een tariefverlaging doorvoeren bij duolegaten. Met een duolegaat gaat een deel van uw erfenis naar een of meerdere goede doelen. Het voordeel is dat zij de erfbelasting betalen, ook op het deel dat u nalaat aan uw erfgenamen. Een duolegaat is interessant als u bijvoorbeeld iets wilt nalaten aan uw favoriete nichtje of aan een goede vriend. Omdat zij geen erfgenamen in de rechte lijn zijn, betalen ze veel erfbelasting. Met een duolegaat houden ze netto meer over. Maar ook voor goede doelen is een duolegaat interessant: in de eerste plaats om het vermogen dat ze erven, maar ook omdat ze op het eigen deel tegen een voordeeltarief belast worden. In het Vlaams Gewest gaat het om 8,8 procent voor alle stichtingen van openbaar nut, vzw’s, ivzw’s en private stichtingen.

Concreet zult u bij testament moeten vastleggen aan welke persoon en welk goed doel u iets wilt nalaten. Over de precieze verdeling denkt u het best twee keer na, want het is natuurlijk de bedoeling dat beide partijen voordeel uit het duolegaat halen. Stel dat u 100.000 euro te verdelen hebt. De erfgenaam en het goede doel elk 50.000 euro geven heeft geen zin, want dan houdt de erfgenaam minder over dan de 59.500 euro die overblijven na betaling van zijn erfbelasting op het volledige bedrag van 100.000 euro. Tegelijk moet het bedrag dat het goede doel ontvangt groot genoeg zijn, zodat de vzw of private stichting er na betaling van de erfbelasting ook nog iets aan overhoudt.

3. Nog vier jaar leven bij schenking

Wie roerende goederen zoals geld of juwelen schenkt, is niet verplicht die schenking te laten registreren. Het voordeel is dat de ontvanger geen schenkbelasting moet betalen. Het nadeel is dat als u binnen drie jaar sterft op de schenking toch erfbelasting betaald moet worden.

De nieuwe Vlaamse regering wil mensen aanmoedigen hun schenkingen toch te laten registreren. De ontvanger betaalt dan wel schenkbelasting, maar hij heeft dan met de fiscus afgerekend en moet nooit nog erfbelasting betalen op wat hij kreeg.

Dat aanmoedigen gebeurt door de zogenaamde ‘verdachte periode’ te verlengen van drie naar vier jaar. Dat betekent dat u bij een niet-geregistreerde schenking nog vier jaar moet leven om erfbelasting te vermijden. Dat maakt de termijn waarin u in onzekerheid leeft dus een beetje langer, wat u overstag moet doen gaan om de schenking toch te laten registreren. Voor de schenking van roerende goederen gelden in Vlaanderen vlakke tarieven: 3 procent voor schenkingen aan de partner en (klein)kinderen en 7 procent aan alle anderen.

Nog dit: schenkt u vastgoed dat in België ligt, dan moet u altijd een notaris inschakelen en is dus altijd schenkbelasting verschuldigd. De tarieven voor de schenking van vastgoed hangen af van de verwantschap en de waarde van het geschonken goed. In Vlaanderen schommelen de tarieven voor een schenking aan de kinderen en de partner tussen 3 en 27 procent, voor anderen tussen 10 en 40 procent.

WERK | Premie ouderschapsverlof wordt uitgebreid

De nieuwe Vlaamse regering neemt maatregelen om het evenwicht tussen leven en werken te ondersteunen. Bovendien moeten enkele ingrepen werken financieel aantrekkelijker maken.

1. Ouderschapsverlof

‘We ondersteunen het flexibeler ouderschapsverlof door het pro rata toekennen van de aanmoedigingspremie,’ valt in het regeerakkoord te lezen. Dat betekent dat de premie wordt afgestemd op de omvang van het opgenomen ouderschapsverlof.

Werknemers in de privésector die tijdskrediet of een thematisch verlof (zoals ouderschapsverlof of verlof voor medische bijstand) nemen, krijgen een onderbrekingsuitkering van de RVA. Wie werkt voor een bedrijf in het Vlaams Gewest of in de Vlaamse socialprofitsector kan daarbovenop - mits voorwaarden - een aanmoedigingspremie van de Vlaamse overheid ontvangen. Die is er zowel bij een voltijdse onderbreking als voor wie halftijds of een vijfde minder gaat werken.

Sinds 1 juni van dit jaar is het ook mogelijk een tiende ouderschapsverlof aan te vragen. Op die manier kunt u als werknemer gedurende 40 maanden elke week een halve dag of een dag om de twee weken opnemen. Alleen wie voltijds werkt, kan die beperkte vorm van ouderschapsverlof aanvragen. Het is in tegenstelling tot andere vormen van ouderschapsverlof ook geen recht van de werknemer. De werkgever moet ermee akkoord gaan.

Voor het eentiende-ouderschapsverlof kende de Vlaamse overheid geen aanmoedigingspremie toe. Daar komt volgens het regeerakkoord verandering in. De regeling sluit geen enkele vorm van ouderschapsverlof meer uit. Dat betekent dat de aanmoedigingspremie ook van toepassing is op het eentiende-ouderschapsverlof.

2. Jobbonus

Wie aan de slag gaat tegen het minimumloon en tot maximaal 1.700 euro per maand verdient, krijgt van de Vlaamse overheid een jobbonus. Dat is een bedrag van 50 euro netto per maand. Dat moet het verschil tussen werken en inactiviteit vergroten en de opstap naar werk aantrekkelijker maken.

3. Sociale voordelen gelinkt aan hoogte inkomen

Meerdere sociale voordelen voor niet-werkenden vielen tot nu toe weg als ze opnieuw aan het werk gingen. De Vlaamse regering gaat ervan uit dat dat een rem kan zijn op de bereidheid van sommige mensen om opnieuw aan het werk te gaan. Daarom werd beslist de sociale voordelen niet langer louter afhankelijk te maken van het statuut van niet-werkende maar wel van de hoogte van het inkomen.

Daardoor kunnen ook werkenden met een laag inkomen er een beroep op doen of verdwijnen die voordelen niet meteen als je aan de slag gaat. Dit is al het geval met de vernieuwde Vlaamse kinderbijslag en de schooltoelagen in het Groeipakket. De Vlaamse regering breidt dat principe uit naar andere sociale voordelen zoals het sociaal tarief voor water, het sociaal tarief voor een abonnement bij De Lijn en het minimumtarief voor kinderopvang dat niet via de OCMW’s wordt verleend.

Varia

Het Vlaamse regeerakkoord bestaat uit een mix van investeringen en besparingen. Wij lijsten nog enkele maatregelen op die u mogelijk raken in uw portemonnee. Het is aan de bevoegde ministers om de maatregelen concreet uit te werken.

Dienstencheques

Voor wie in Vlaanderen woont, verkleint de fiscale aftrekbaarheid van dienstencheques van 30 naar 20 procent. Daardoor kost een dienstencheque ter waarde van 9 euro voortaan - na belastingvermindering - 7,20 euro voor de gebruiker, in plaats van 6,30 euro. Rekening houdend met het maximale aantal dienstencheques waarvoor een fiscaal voordeel geldt (167 in het inkomstenjaar 2019) zakt het maximale fiscale voordeel hierdoor van 450,9 naar 300,6 euro, een verschil van 150 euro.

Vlamingen die in de hoofdstad wonen, vallen onder het Brusselse systeem. Voor hen kost een dienstencheque ook 9 euro, maar is er een belastingvermindering van 15 procent, waardoor een cheque in werkelijkheid maar 7,65 euro kost.

Kinderbijslag

Sinds dit jaar heeft de federale kinderbijslag plaatsgemaakt voor de Vlaamse variant: het Groeipakket. Voortaan hangt het basisbedrag van de kinderbijslag niet langer af van het aantal kinderen in het gezin en hun leeftijd, maar krijgt elk kind dat vanaf 1 januari 2019 geboren wordt hetzelfde maandelijkse bedrag (163,20 euro). De Vlaamse regering wil het Groeipakket efficiënter organiseren, onder meer door naar één uitbetaler te evolueren. Nu zijn er nog vier privé en één publieke uitbetalingsinstelling.

De bedoeling is ook de leeftijdstoeslagen voor het derde kind in het oude systeem van de kinderbijslag (want kinderen die geboren zijn voor 1 januari 2019 vallen daar nog onder) niet te indexeren. En asielzoekers bouwen tijdens het doorlopen van hun asielprocedure geen rechten op kinderbijslag meer op.

Zorgbudget

Voor ouderen die moeite hebben om de rusthuisfactuur te betalen komt er een nieuw zorgbudget. Die tegemoetkoming loopt op tot 400 euro.

In totaal gaat 600 miljoen euro extra naar Welzijn. Dat geld zal onder meer gebruikt worden om de wachtlijsten in de gehandicaptensector terug te dringen. De zorgkassen krijgen minder subsidies en worden financieel doorgelicht.

Autobelasting

Vlamingen die een auto met een hoge CO2-uitstoot kopen, betalen vanaf 2021 een pak meer belastingen. De Vlaamse regering wil vanaf dat jaar de nieuwe, meer realistische Europese uitstoottest WLTP gebruiken bij de berekening van de verkeersfiscaliteit, waardoor de CO2-uitstoot van nieuwe auto’s een pak hoger ligt. Daardoor stijgen de verkeersbelastingen die gebaseerd zijn op CO2. Het Vlaamse regeer-akkoord beklemtoont evenwel dat de belastingdruk niet zal toenemen. ‘Meer vervuilende wagens worden duurder, milieuvriendelijker wagens goedkoper’, klinkt het. De vraag is welke auto’s Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) als ‘milieuvriendelijk’ zal omschrijven. Hoe de regering het takssysteem precies zal hervormen, is voorlopig onduidelijk.