Pandora Papers leggen de offshoreconstructies van wereldleiders bloot

Samen met zijn vrouw Cherie kocht de voormalige Britse premier Tony Blair in 2017 van een minister in Bahrein een gebouw in Londen. Het echtpaar kocht evenwel niet het Victoriaanse gebouw van 8,8 miljoen dollar zelf, maar de aandelen van een postbusvennootschap op de Britse Maagdeneilanden die er eigenaar van was. Op die manier ontweek het koppel zo’n 312.000 Britse pond aan belastingen. Cherie Blair, die nu haar advocatenkantoor in het gebouw heeft, zegt dat haar man niet betrokken was bij de deal. Zij wilde evenmin eigenaar worden van een postbusvennootschap op de Maagdeneilanden, zegt ze, en ‘die is nu opgedoekt’.

Het is maar een voorbeeld van de schimmige constructies die de Pandora Papers onthullen van 35 (ex-) staats- en regeringsleiders en meer dan 330 politici en topambtenaren in ruim 90 landen.

Via postbusvennootschappen op de Britse Maagdeneilanden kocht ook koning Abdoellah van Jordanië, een van de armste landen in het Midden-Oosten, 14 luxewoningen in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, onder andere aan de kust van Miami. Samen zijn ze 106 miljoen dollar waard. Ook de presidenten van Oekraïne, Kenia en Ecuador duiken op in de Pandora Papers. De Tsjechische premier Andrej Babiš blijkt via postbusvennootschappen in Monaco een kasteel van ruim 19 miljoen euro te hebben gekocht aan de Franse Riviera, dat hij als overheidsfunctionaris nooit aangaf. De president van Ecuador Guillermo Lasso hield bankrekeningen verborgen via een schimmige stichting in Panama.

Wopke Hoekstra

Ook Wopke Hoekstra, minister van Financiën in de ontslagnemende Nederlandse regering, duikt op in de Pandora Papers. Vanaf 2009 kocht hij aandelen van Candace Management Limited op de Britse Maagdeneilanden. Die postbusvennootschap gebruikte een Nederlander, Jeroen Harderwijk, voor zijn safariparken in Afrika. Tijdens een crisisperiode zou Harderwijk sympathisanten zoals Hoekstra gevraagd hebben aandelen van hem te kopen.

Hoekstra zegt dat hij niet wist dat de vennootschap op de Britse Maagdeneilanden gevestigd was en dat hij de aandelen verkocht in oktober 2017, vlak voor hij minister van Financiën werd. Als senator van 2011 tot 2017 gaf hij de participatie niet aan, maar dat zou geen verplichting zijn geweest. Hij zou slechts voor 26.500 euro aandelen hebben gekocht, waarop hij 4.800 euro winst maakte.

Ringo en Gomorrah

Ook wereldbekende sterren zoals de poplegende Elton John, het supermodel Claudia Schiffer, The Beatles-drummer Ringo Starr, de Spaanse zanger Julio Iglesias en de Colombiaanse popdiva Shakira komen in de gelekte documenten voor. Allemaal gebruiken ze postbusvennootschappen in oorden zoals de Britse Maagdeneilanden, waar je geen belastingen betaalt en waar je schermconstructies kan opzetten.

De 81-jarige Ringo Starr gebruikte een constructie op de Bahama's om vastgoed te kopen. Hij heeft ook trusts in Panama, onder andere voor zijn erfenis en inkomsten uit royalty's en optredens. Claudia Schiffer (51) heeft verschillende postbusvennootschappen op de Britse Maagdeneilanden. Maar het supermodel beweert al haar belastingverplichtingen na te komen in het Verenigd Koninkrijk, waar ze woont.

De Colombiaanse Shakira kwam al in 2018 in opspraak voor belastingontduiking. Een Spaanse rechter oordeelde in juli dat er voldoende aanwijzingen zijn dat Shakira tussen 2012 en 2014 ruim 14 miljoen euro aan belastingen heeft ontdoken. Toch zette ze volgens de gelekte documenten in 2019 nog nieuwe offshoreconstructies op.

Ook de Spaanse zanger Julio Iglesias (78) blijkt schuil te gaan achter een hele reeks constructies op de Britse Maagdeneilanden. Hetzelfde geldt voor de 74-jarige Elton John. Ook hij ontkent dat die om belastingredenen zijn opgericht.

Naast die bekende namen vonden we in dezelfde belastingparadijzen ook criminelen, gaande van wapenhandelaars tot een Italiaanse maffioso zoals Raffaele Amato, die gelinkt wordt aan talloze moorden en die een inspiratiebron was voor de film ‘Gomorrah’. De maffioso, die een celstraf van 20 jaar uitzit, gebruikte een schermvennootschap om grond in Spanje te kopen.

Minnares van Poetin

Ook 133 miljardairs uit 45 landen, onder wie 46 Russische oligarchen, duiken op in de Pandora Papers. Zoals twee Amerikaanse technologiemiljardairs, Robert Smith en Robert Brockman, die eerder in opspraak kwamen voor een van de grootste belastingfraudes in de Amerikaanse geschiedenis.

In de Pandora Papers vinden we opvallend veel Russen, goed voor 14 procent van alle postbusvennootschappen waarover gegevens zijn gelekt. Hoewel de Russische president Vladimir Poetin al openlijk heeft gefulmineerd tegen het gebruik van zulke offshores door Russische zakenlui blijken ook zijn vertrouwelingen er duchtig gebruik van te maken om zichzelf te verrijken. Een vermeende minnares van Poetin, die mogelijk zelfs een dochter met hem heeft, kreeg in de herfst van 2003 een appartement in Monaco van 3,6 miljoen euro toegestopt via zo’n postbusvennootschap.

Poetins belangrijkste propagandist, Konstantin Ernst, kreeg via een constructie op de Britse Maagdeneilanden een aandeel van 23 procent in een Russische vastgoedprivatiseringsdeal van een miljard dollar. Dat gebeurde op de dag dat Ernst begin 2014 de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Sochi tot een goed einde bracht. Hij kreeg daarvoor ook een schimmige lening via een bank in Cyprus die gelinkt is aan de VTB, een bank die onder de controle staat van het Kremlin.

Fraudeurs en corrupte figuren

De Pandora Papers leggen bloot hoe anno 2021 nog altijd duchtig constructies in belastingparadijzen worden gebruikt. De gelekte documenten dateren voornamelijk van 1996 tot en met 2020. Ze gaan over meer dan 29.000 begunstigden van postbusconstructies, die tot in 2018 werden opgericht. Het gaat om mensen uit meer dan 200 landen, onder wie 1.217 Belgen of mensen die hier wonen.

Ze leggen een offshorewereld bloot waarin volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) nog altijd minstens 10 biljoen euro omgaat. Onder andere het grootste advocatenkantoor in de VS, Baker McKenzie, blijft het offshoresysteem draaiend houden, en helpt daarbij ook fraudeurs en corrupte figuren, zoals een Oekraïense oligarch die 5,5 miljard dollar zou hebben witgewassen of de gevluchte Maleisische zakenman Jho Low, die miljarden zou hebben verduisterd in het 1MDB-schandaal.

Via beruchte belastingparadijzen zoals de Britse Maagdeneilanden worden vennootschappen en andere juridische constructie opgezet die alleen op papier bestaan. Samen met ettelijke andere klanten gebruiken ze hetzelfde postbusadres van een plaatselijk trust-, advocaten- of ander advieskantoor. Die ‘offshores’ blijken allerlei zaken te verbergen, van bankrekeningen tot privéjets, luxejachten, villa’s en kunstwerken van Picasso tot Banksy. Ze zijn ook gebruikt om de dubieuze oorsprong van gestolen antieke stukken toe te dekken.

Zwitserland

De miljoenen documenten zijn gelekt bij 14 kantoren met vestigingen die zich uitstrekken van de Caraïbische en de Perzische Golf tot aan de Zuid-Chinese Zee. Het gaat om TridentTrust, Alcogal, Asiaciti Trust, Alpha Consulting, Cititrust, DAD Law, Fidelity, GDG, OMC, Il Shin, SFM, AABOL, CCSL en Commence BVI. Voor enkele honderden of duizenden euro’s kunnen ze voor u al een trust of een andere postbusconstructie opzetten.

Meer dan 90 adviseurs in Zwitserland spelen een cruciale rol. Ze wijzen hun internationale klanten de weg naar kantoren in belastingparadijzen. De Zwitserse adviseurs moeten minder strikte regels volgen dan banken bij het screenen van klanten en de risico’s op witwassen. De gelekte documenten tonen aan dat tussen 2005 en 2016 zeker 26 Zwitserse kantoren klanten hebben geholpen die later in opspraak kwamen voor witwassen of financiële criminaliteit.

De Pandora Papers bewijzen ook de hypocriete houding van de Verenigde Staten. Amerikaanse staten zoals Delaware, Alaska en South Dakota ontpoppen zich al langer als nieuwe toevluchtsoorden voor schermconstructies. Ze nemen de rol over van de exotische oorden zoals de Bahama’s of de Kaaimaneilanden, die al jaren onder vuur liggen. Volgens de gelekte documenten zijn honderden miljoenen dollars verhuisd van de notoire belastingparadijzen naar South Dakota. Onder anderen de vroegere vicepresident van de Dominicaanse Republiek, Carlos Morales, verhuisde discreet vermogen van de Bahama’s naar South Dakota.

De Tijd bericht een hele week over de belangrijkste en opmerkelijkste Belgische verhalen in de Pandora Papers.