Brandmerk van monopolist kan Google zuur opbreken

Chocoladekorreltjes noemen we hagelslag. Als we het hebben over een kodak, bedoelen we fototoestel. Een bic is een balpen, gyproc een gipsplaat. Een merknaam wordt soms synoniem voor een bepaald soort product of dienst. Dat duidt erop dat het een straf merk is. Het is dus veelzeggend dat we het uitvoeren van een zoekopdracht op het wereldwijde web simpelweg googelen noemen. Google is de meest gebruikte internetzoekmachine en heeft in de VS een marktaandeel van 90 procent.

Dat is nu een probleem. Een federale rechter in de VS oordeelde deze week dat Google de markt monopoliseert. Zijn overheersende positie op de markt voor online zoekopdrachten beperkt de concurrentie, zet een rem op innovatie en maakt dat Google te hoge prijzen kan aanrekenen voor sommige advertentiediensten, oordeelde de rechter. Die diensten, die Google koppelt aan zijn zoekmachine, leveren het bedrijf jaarlijks zowat 175 miljard dollar op, wat hen de belangrijkste inkomstenbron maakt.

Superieur

Google dankt zijn sterke positie niet alleen aan het feit dat zijn zoekmachine een superieur product is - het argument waarmee het bedrijf zich verdedigde - maar ook omdat het zijn monopolie betonneerde door anticompetitieve gedragingen. Vooral daar wringt het schoentje.

De rechter struikelt over de exclusieve overeenkomsten die Google sloot met ontwikkelaars van webbrowsers en met makers van pc’s, tablets en smartphones, zoals Apple en Samsung, om Google Search als standaardzoekmachine in te stellen. Het betaalde daar miljarden voor: 26 miljard dollar in 2021, waarvan zowat 20 miljard aan Apple.

Die samenwerking tussen de twee techreuzen is wat vreemd, op het eerste gezicht. Maar beide hebben er baat bij. Google kreeg een bevoorrechte toegang tot de Apple-gebruikers - met een aandeel van 15 tot 20 procent is Apple met zijn iPhone de nummer twee op de smartphonemarkt - en ontving een schat aan data. Voor Apple leverde het miljardeninkomsten op. En het was een manier om Microsoft, zijn eeuwige rivaal, buitenspel te zetten. De combine tussen Apple en Google sloot de toegang voor Microsoft tot een belangrijk stuk van de markt, wat de stimulansen verminderde om massaal te investeren in zijn eigen zoekmachine Bing.

Het is ietwat ironisch dat de opmars van Google voor een stuk mogelijk is gemaakt door de veroordeling van Microsoft in 2001 als monopolist, wegens de koppeling van zijn webbrowser Internet Explorer aan zijn Windows-besturingssysteem, ten nadele van andere webbrowsers als Netscape. Om verregaandere maatregelen te vermijden - een opsplitsing van Microsoft lag op tafel - stemde het softwarebedrijf ermee in ook andere webbrowsers te koppelen aan zijn besturingssysteem. Chrome, de browser van Google, heeft daardoor een marktaandeel kunnen verwerven van meer dan 60 procent. Microsoft heeft met Edge, de opvolger van Internet Explorer, een aandeel van net iets meer dan 5 procent.

Verouderde wetgeving

De concurrentieautoriteiten in de VS hebben de almaar groter wordende techreuzen die almaar nieuwe diensten aanboden in het verleden over het algemeen laten betijen, met het argument dat de situatie voordelen opleverde voor de consumenten. Pas recent is daar verandering in gekomen, met antitrustonderzoeken tegen Google, Amazon, Apple, en Meta (Facebook, Instagram, WhatsApp).

De veroordeling van Google als monopolist deze week is de eerste grote zaak tegen een techbedrijf sinds de Microsoft-case in 2001. Dat komt onder meer omdat het voor de concurrentieautoriteiten niet eenvoudig is hun stelling hard te maken: de basis van de antitrustwetgeving in de VS is de Sherman Act uit 1890, geschreven in het industriële tijdperk. Die is niet meteen toepasbaar in de digitale wereld waar netwerkeffecten prominent spelen.

De technische complexiteit verklaart waarom de rechter in de Google-zaak vier jaar nodig had om tot een uitspraak te komen. Hoedje af voor de man die zich in die wereld ondergedompeld heeft en op basis van juridische en technische argumenten tot een stevig en uitvoerig gemotiveerd verdict is gekomen.

Warren Buffett

Het is uitkijken naar welke maatregelen hij Google in een volgende stap zal opleggen om de concurrentie te herstellen. Die kunnen verregaand zijn. De Sherman Act werd in 1911 gebruikt om de oliereus Standard Oil te dwingen zichzelf in 35 ondernemingen op te splitsen - ExxonMobil is er een van de opvolgers van, Chevron een andere. Een gelijkaardig lot was in 1982 de telecomreus AT&T (‘Ma Bell’) beschoren, toen die opgedeeld werd in zeven aparte maatschappijen ('Baby Bells').

Verschillende scenario’s zijn mogelijk. Een eerste is een gebod aan Google om een einde te maken aan de exclusiviteitsdeals met Apple. Dat zou ook voor Apple een bittere pil zijn, gezien het inkomstenverlies. Opmerkelijk is dat de Amerikaanse superbelegger Warren Buffett eind vorige week, net voor de Google-uitspraak, de helft van zijn pakket Apple-aandelen verkocht. Had hij de bui zien aankomen? Een tweede mogelijke maatregel is dat de rechter Google gebiedt zijn zoekdata ter beschikking te stellen van concurrenten.

Een drastischere ingreep is Alphabet, de moedermaatschappij van Google, te verplichten sommige activiteiten/divisies af te stoten. Zoals de webbrowser Chrome. Of het besturingssysteem Android dat gebruikt wordt op veel smartphones, omdat de techreus zijn sterke positie op dat vlak kan aanwenden om zijn zoekmachine te promoten.

Het kan nog wel een poos duren voor de zaak helemaal beslecht is. Google heeft al aangekondigd in beroep te zullen gaan tegen de uitspraak die het bedrijf als monopolist labelt.

En intussen wordt de kwestie van de zoekmachines misschien minder relevant. De strijd spitst zich nu toe op een ander terrein. Dat van de artificiële intelligentie. Microsoft heeft daar, als belangrijke financier, een alliantie met OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT. In juli lanceerde OpenAI, voorlopig op beperkte schaal, het nieuwe product SearchGPT, een op artificiële intelligentie werkende zoekmachine die een directe concurrent kan worden van Google Search, en die misschien zelfs helemaal kan overvleugelen.

Is een nieuw monopolie in de maak?