Ninovekenner en auteur Dominique Willaert: 'Guy D'haeseleer zal niet zo snel door de mand vallen'

'De bevolking in de Denderstreek heeft de jongste decennia ontzettend veel verloren: werk, sociaal weefsel en lokale dienstverlening.' De auteur en voormalige theatermaker Dominique Willaert viel zondagavond niet achterover toen de Vlaams Belanger Guy D'haeseleer met zijn Forza Ninove de volstrekte meerderheid haalde in Ninove.

Willaert schreef vorig jaar een boek over de Denderstreek nadat hij er vier maanden had rondgetrokken. Op zoek naar het antwoord op de vraag waarom extreemrechts precies in die streek zo succesvol is, sprak hij honderden mensen. In zijn tocht botste hij op burgers die boos zijn. Én op het politieke talent Guy D'haeseleer, die de woede op een 'geniale manier' kan capteren.

'Hij is ongelooflijk gewiekst, slim en sluw. En kan als de beste mensen in de val lokken.' Een groot deel van de kiezers van Forza Ninove is volgens Willaert daarom niet per se ideologisch, maar wel affectief gedreven. 'D'haeseleer geeft arbeidersfamilies weer fierheid.'

Vanwaar die grote woede bij de Ninovieters?

Dominique Willaert: 'Vanaf de jaren 80 zijn in Ninove belangrijke industriële activiteiten - zoals de textiel- en de luciferfabriek - stopgezet. Met de teloorgang van de industrie verdween ook het sociale leven dat eraan verbonden was. Een pint gaan drinken na het werk, bijvoorbeeld. De Denderstreek is vandaag de streek waar mensen zich het verst naar hun job moeten verplaatsen. Dat vreet aan de fierheid van arbeiders. Ik kom ook uit een arbeidersgezin en heb gezien wat de de-industrialisering van een gebied met een familie kan doen.'

'Ten tweede was er de afbraak van de lokale dienstverlening. Met het verdwijnen van het NMBS-loket, de postbode en het vakbondskantoor vielen ook de kleine gesprekken weg. Dat geeft veel frustratie. Zo is er het verhaal van de man die zijn computer stuksloeg. Na 37 jaar in dezelfde fabriek te hebben gewerkt, werd hij er ontslagen. Hij begreep niets van de digitale account die hij op de vakbondswebsite moest aanmaken.'

U hebt het niet over migratie, terwijl het Vlaams Belang en Forza Ninove daar heel sterk op focusten. Speelt dat dan niet mee?

Willaert: 'Natuurlijk wel. Vanaf de jaren 2000 kwamen in Ninove tot drie keer meer mensen met een migratieachtergrond wonen dan het Vlaamse gemiddelde. Vooral Congolese en Angolese families vestigden zich in de streek. In sommige straten kwamen in een paar jaar de helft nieuwe mensen wonen. Dat doet iets met een buurt: het wekt verbazing, maar ook woede. We hebben ons daar massaal op verkeken.'

'D'haeseleer speelt daarop in op exact dezelfde manier als we zien in de rest van Europa en de Verenigde Staten: met een slim plan dat mensen angst aanjaagt met radicaal-rechtse mythes. Denk aan omvolkingstheorieën, het cultiveren van slachtofferschap, klimaatontkenning, een anti-establishment- en antiwokediscours.'

Wat maakt mensen zo vatbaar voor zulke complottheorieën?

Willaert: 'Door de vele reële veranderingen in de streek zijn veel mensen compleet gedesoriënteerd. Velen durven niet meer naar het nieuws te kijken omdat het te complex is. Extreemrechts slaagt erin om niet alleen die angst en die onzekerheid te bevestigen, maar er ook een vijand van te maken: de migrant, de linkse VRT, de progressieve intellectuelen, lgbtqi+-zotten, wereldvreemde rechters en ga zo maar door.'

'Door die mensen een heldere vijand te geven, bied je ze opnieuw houvast, en een strijdplan. Stakkers zonder veel perspectief hoor je opeens hard roepen dat ze het beu zijn als dommerik en marginaal in een verdomhoek gezet te worden.'

Het Vlaams Belang heeft het lokaal moeilijk om door te breken, maar D'haeseleer slaagt daar toch in. Wat is zijn geheim?

Willaert: 'D'haeseleer is een uitgesproken politiek talent. Hij is volks, maar ook sluw. Zijn gemeenteraadscampagne is precies een week na zijn nederlaag in 2018 uit de startblokken geschoten. Hij deelde mondmaskers uit aan ouderen en zorgpersoneel, gaf 400 schoolpakketten aan gezinnen die het niet zo breed hebben, trok naar het attractiepark Bellewaerde met kinderen uit moeilijke gezinnen en zo kan ik nog even doorgaan.'

'Hij is ook extreem gewiekst. Bij het woonzorgcentrum ging hij langs met rode rozen. Hij steelt bewust de taal en de symboliek van de socialisten. En dat werkt. De mensen zijn in de war en onthouden dat Forza Ninove, en niet Vooruit, een sociaal gelaat heeft.'

'Hij ging ook erg ver. Op een bepaald moment verspreidde hij het nepnieuws dat de streek werd geteisterd door een inbrakenplaag. Hoewel de politiecommissaris zei dat daar niets van aan was, verdeelde hij 800 gratis alarmbellen. Als je die ophaalde, moest je je contactgegevens achterlaten. Ik heb dat ook gedaan en de dag daarop werd ik via een sms vriendelijk uitgenodigd voor een meerdaags eetfestijn. Liefst 2.400 mensen zijn daar stoofvlees en frieten komen eten. Het was een warm en gezellig gebeuren, allemaal in een Forza Nivove-kader. Van zulke listen valt je mond open. Met liefdadigheid lokt hij mensen in de val.'

Hadden de traditionele partijen dat kunnen voorkomen?

Willaert: 'Absoluut. Dat is en blijft mijn grote frustratie, zeker als het over migratie gaat. De traditionele partijen en het middenveld hebben de collectieve fout gemaakt nieuwkomers terecht met veel zorg te ontvangen, maar de ontvangende gemeenschap voor een groot stuk in de kou te laten. Zo spreid je het bedje van radicaal-rechts.'

Verkiezingen winnen is één, besturen is twee. Kan D'haeseleer de komende zes jaar zijn verhaal waarmaken?

Willaert: 'Ik geloof niet in het verhaal dat hij snel door de mand valt als je hem de macht geeft. Forza Ninove heeft zich, samen met het Vlaams Belang, heel goed kunnen voorbereiden.'

'Dat willen ze doen met symbolische maatregelen zoals het weer invoeren van Zwarte Piet. Maar evengoed gaat het om het verschuiven van cultuursubsidies naar carnavalsverenigingen, willekeurige GAS-boetes voor minderheden of het blokkeren van sociale steun aan mensen met een migratieachtergrond.'

Juridisch is dat problematisch.

Willaert: 'Dat is natuurlijk discriminatie. Maar het is toch duidelijk dat D'haeseleer geen burgervader zal zijn voor elke Ninovieter. De oppositie in Ninove zal scherp en alert moeten zijn om dat allemaal te monitoren, ook juridisch. Ook het middenveld moet zijn vizier strak op Ninove houden. Als je er zwak of niet tegen ingaat, normaliseer je alles, en dan is Ninove straks hét bewijs dat het Vlaams Belang kan besturen.'

'En als je denkt dat die democratische en maatschappelijke checks-and-balan­ces voor zich spreken, vergis je je. De voorbije dagen heeft geen enkele politicoloog - geen enkele - de vraag gesteld wat een beleid van Forza Ninove kan betekenen voor mensen met een migratieachtergrond of mensen die uit een minderheid komen. Ik word daar diep triestig van.'

Welk verhaal moeten andere partijen hier tegenover zetten?

Willaert: 'Er moet dringend massaal geïnvesteerd worden in de suburbane regio's. Ze hebben te weinig middelen om de grootstedelijke problemen aan te pakken. Het Sociaal Impulsfonds dat na de zwarte zondag van 1991 (toen het Vlaams Blok de verkiezingen won ten koste van de regeringspartijen, red.) in de steden werd uitgerold, moeten we overdoen in de meer rurale gebieden. Je hebt een sociaaleconomisch masterplan nodig. Niet alleen voor landbouw, maar ook voor de industrie, de dienstverlening en de maakindustrie.'

'De tweede oplossing is ogenschijnlijk simpel: luisteren. Laat mensen met elkaar in gesprek gaan. Ik heb in de streek zelf een gesprek georganiseerd tussen Vlaams Belang-kiezers en mensen met een migratieachtergrond, omdat ik merkte hoeveel vooroordelen beide groepen over elkaar hebben. Ik was daar bloednerveus voor, maar er ontstond een dialoog. Ze hebben uren met elkaar gepraat en op het einde van de avond barstte een man in tranen uit. 'Het Vlaams Belang heeft mijn kop zot gemaakt', zei hij. 'Zoveel dingen die ik over hen dacht, blijken niet te kloppen.''