Facebook gebruikt ‘nucleaire optie’ in machtsstrijd met uitgevers

Facebook nam woensdag de drastische beslissing om het delen van content van Australische nieuwssites op zijn platform onmogelijk te maken. Wie dat toch probeerde, kreeg de boodschap dat Facebook 'naar aanleiding van wetgeving van de Australische overheid' het plaatsen van 'nieuwslinks en alle berichten van nieuwspagina's in Australië' heeft beperkt.

De boodschap verwijst naar een Australisch wetsvoorstel dat mediaplatformen als Facebook en Google verplicht om lokale nieuwsuitgevers te vergoeden voor elk gebruik van hun content. Het bedrijf van Mark Zuckerberg wil daar niet van weten en besloot dan maar alle Australische nieuwssites te bannen.

De beslissing veroorzaakte down-under én internationaal een storm van protest. Premier Scott Morrison zei dat Facebook heel Australië ‘ontvriend’ had, en dat zijn regering niet zou zwichten voor het ‘pestgedrag’. Robert Whitehead, bestuurder bij de Australische mediagroep McPherson, heeft het in een blogpost over een ‘nucleaire’ actie.

Dat Facebook in al zijn ijver ook de content van andere websites verbande - onder meer een overheidspagina met informatie over het coronavirus, de milieuorganisatie WWF en een kinderziekenhuis - leverde het bedrijf geen goede punten op bij de publieke opinie. Volgens een lokale Facebook-woordvoerder is het wetsvoorstel onduidelijk over wat precies als nieuws wordt beschouwd en moest er daarom breed gefilterd worden. Hij beloofde wel dat waar nodig vergissingen worden rechtgezet.

Europa

Het Australische conflict wordt ook elders in de wereld met argusogen gevolgd. Niet het minst in de Europese Unie, waar onlangs ook een auteursrechtenrichtlijn werd goedgekeurd die de mediaplatformen verplicht vergoedingen te betalen voor het gebruik van nieuwscontent. Dat roept de vraag op of Facebook ook in Europa zijn ‘nucleaire optie’ durft te gebruiken.

De Europese auteursrechtenrichtlijn moet in de meeste EU-landen, ook in België, nog in nationale wetgeving worden omgezet. Dat geeft beide kampen nog even de tijd om de kat uit de boom te kijken en een strategie voor te bereiden. ‘We kijken uit naar de concrete toepassing (van de richtlijn) en blijven nauw samenwerken met nieuwsorganisaties en regeringen’, zegt Facebook in een reactie.

In Frankrijk is de omzetting wel al gebeurd, en met resultaat: Google sloot er onlangs een raamakkoord af met een grote groep uitgevers over een vergoeding voor het overnemen van nieuws.  Eerder deze week bereikte Google trouwens ook een akkoord met drie Australische mediagroepen over betalingen voor journalistieke content.  Een ervan is News Corp, het uitgeefbedrijf van de Australische magnaat Rupert Murdoch, die The Wall Street Journal en The Times uitgeeft. Google had eerder nog gedreigd zijn zoekmachine in Australië op te doeken, maar maakte dat dreigement dus niet hard.

Search versus share

Dat Google zich inschikkelijker lijkt op te stellen dan Facebook heeft meerdere oorzaken. Zo is het ‘search’-model van Google niet helemaal vergelijkbaar met het ‘share’-model van Facebook. De zoeksite Google News neemt stukken tekst over van nieuwssites zonder dat die daar hun toestemming voor hebben gegeven. Een krant die een artikel deelt op Facebook doet dat wel uit vrije wil, in de hoop een groter publiek te bereiken. Precies daarom vindt Facebook dat het niet zomaar verplicht kan worden om uitgevers te betalen.

Ook de financiële verhoudingen liggen anders. Veel nieuwssites zijn voor hun bezoekerscijfers en reclame-inkomsten erg afhankelijk geworden van Facebook, terwijl ze relatief weinig trafiek krijgen via Google. Dat geeft Facebook meer ruimte om zich in onderhandelingen hard op te stellen.

Hoe hard beide internetreuzen het spelen, kan ook sterk verschillen van de ene markt tot de andere. Door Australië als testcase te gebruiken geeft Facebook een krachtig signaal aan de hele wereld zonder dat het zelf veel schade lijdt. In het land zitten maar 13 miljoen van de bijna 3 miljard Facebook-gebruikers wereldwijd.

Verdeel en heers

Facebook en Google proberen wel vaker hun gewicht uit te spelen met een verdeel-en-heerspolitiek. Mediabedrijven kunnen daar alleen tegenop door als één blok op te treden, maar dan moeten ze het ook onderling eens raken. Een dwingende overheid kan daarbij een handje helpen. Het akkoord in Frankrijk kwam er pas nadat de Franse concurrentiewaakhond Google verplicht had om ‘te goeder trouw’ met de mediabedrijven te gaan onderhandelen.

Het is overigens niet zo dat de twee internetreuzen niet willen betalen voor journalistiek, maar ze willen dat op hun eigen voorwaarden doen. Al enkele maanden proberen ze mediabedrijven aan boord te krijgen van hun nieuwe mobiele nieuwsapps, Google News Showcase en Facebook News. Die apps, die nog niet in ons land gelanceerd zijn, bieden een selectie van verhalen van bekende nieuwsmedia - ook artikels die normaal achter een betaalmuur zitten.

Facebook en Google kiezen zelf met wie ze voor die apps willen samenwerken. Deelnemende mediabedrijven mogen rekenen op een zak geld, maar ze verliezen tegelijk een deel van de controle over hun content en hoe die gepresenteerd wordt. Belangrijker nog zijn de kleine lettertjes in de contracten, die de mediabedrijven verplichten af te zien van bijkomende auteursrechtenclaims. Voor zover bekend bevatten ook de contracten die Google in Australië en Frankrijk heeft afgesloten dergelijke clausules.