Milieu-vzw Dryade, de schrik van boeren en ondernemers
Met procedures tegen vergunningen en wetgeving teistert de vzw Dryade boeren, bedrijven en de Vlaamse overheid. De Antwerpse ethaankraker van Ineos is het nieuwste doelwit van Dryade, ondanks aanzwellende kritiek. 'Als de overheid geen ruimtelijke keuzes durft te maken en wetgeving gebrekkig is, moet ze niet schieten op de boodschapper.'
Nu Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) het licht op groen heeft gezet voor de ethaankraker van de Britse chemiereus Ineos in de Antwerpse haven staat opnieuw een vuurpeloton klaar om gaten te schieten in die vergunning. De opvallendste naam in de rij milieuorganisaties en actiecomités die een procedure plannen bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen is de natuur-vzw Dryade.
Met het stikstofargument in de hand had Dryade zijn pijlen aanvankelijk gericht op de bedrijven- en winkelzone Broeklin in Machelen, maar die strijd wordt gestaakt om het steven naar Ineos te wenden. 'Ineos is geschikter omdat het protest ook uit Nederland komt. Daar is er impact op het natuurgebied de Brabantse Wal', zegt Dries Verhaeghe, de directeur van de vzw Dryade. 'Daar gelden in lijn met wat Europa vraagt al strengere stikstofnormen, terwijl het project in Vlaanderen een impact heeft op hetzelfde soort natuur. Dat verhoogt de slaagkansen van een juridische procedure.'
Het past perfect in de filosofie van de vzw die in 2021 werd opgericht en de jongste tijd almaar frequenter in procedures opduikt: protecting nature through law. Die werkwijze loopt via twee sporen. In eerste instantie stelt Dryade milieuwetgeving van de Vlaamse regering in vraag, van een 'hamsterzaak’ om de wilde hamster in Vlaanderen voor uitsterven te behoeden tot een pesticidenzaak, die de impact van gewasbeschermingsmiddelen moet indammen. Veel van die zaken zijn nog hangende, maar ze verhogen de druk op Vlaanderen om zijn milieubeleid in orde te brengen.
Daarnaast valt Dryade vergunningen van landbouwers en grote projecten rechtstreeks aan. Behalve tientallen vergunningsbetwistingen van veehouderijen verzet Dryade zich tegen het golfproject van de projectontwikkelaar Ghelamco in Knokke-Heist, was er de recent gestaakte strijd tegen Broeklin en duikt nu Ineos op als nieuw doelwit.
De vzw Dryade probeert via de rechter natuur te beschermen en druk te zetten op de Vlaamse regering om haar milieubeleid in orde te brengen. De natuurorganisatie is de nieuwste tegenstander van de ethaankraker die Britse chemiereus Ineos in de Antwerpse haven wil bouwen, gaat in beroep tegen het golfproject van Paul Gheysens in Knokke-Heist en wil via een 'hamsterzaak' de hamster van uitsterven redden.
Wie zit achter Dryade?
Oprichter en directeur van de vzw is Dries Verhaeghe. Verhaeghe is jurist en was ooit lokaal actief bij de Vlaamse socialisten. Opvallend is dat in de raad van bestuur een aantal overheidsmedewerkers onbezoldigd zetelt, zoals een kabinetsmedewerker van PS-staatssecretaris Thomas Dermine en een klimaatadviseur van de Gentse milieuschepen Tine Heyse (Groen).
Hoe kijken tegenstanders naar Dryade?
Ondernemers voelen zich de speelbal van de vzw in het gevecht voor een ander vergunningenbeleid. Ook de politiek is kritisch. Parlementsleden vinden dat wie invloed wil hebben op de wet zich verkiesbaar moet stellen. Een doorn in het oog is dat de organisatie vanaf dit jaar subsidies kan krijgen van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), en dat om Vlaamse wetgeving aan te vallen.
Dat Dryade in die missie zover gaat om mandatarissen die vergunningen aan veehouderijen verleenden voor de rechter te slepen en de vzw vanaf 2024 subsidies krijgt van de Vlaamse overheid, stuit op stevige kritiek van politici. Ondernemers en boeren klagen dat die bazooka aan procedures hen onnodig op kosten jaagt, hun rechtszekerheid overgeleverd wordt aan de grillen van vzw's als Dryade en dat investeren op termijn onmogelijk wordt. Hoe legitiem is de juridische milieustrijd van Dryade?
‘Het idee om via de rechtbank milieumaatregelen af te dwingen, speelde al langer’, zegt Verhaeghe. ‘In Nederland staat de milieubeweging verder daarin.’ Verhaeghe was ooit voorzitter van de Vlaamse socialisten in Brussel-Stad, werkte als jurist bij meerdere advocatenkantoren en stampte een dienstenchequebedrijf en een bedrijf dat juridische seminaries organiseert uit de grond. ‘Dat laatste heb ik verkocht, waardoor tijd vrijkwam om Dryade op te starten. Met twee juristen en gerichte procedures proberen we het milieubeleid in de juiste richting te sturen.’
Bij veel parlementsleden rijst de vraag of het opportuun is subsidies te geven aan een vzw die dezelfde overheid met de regelmaat van de klok tackelt.
De financiering van Dryade loopt via sponsoring, giften en eigen inbreng. Daarnaast kreeg de vzw een projectsubsidie van 25.000 euro van de Nationale Loterij en maakte Dryade aanspraak op 25.000 euro uit het Fonds Gezonde Lucht. Dat werd opgericht door Greenpeace nadat het de Vlaamse regering tot dwangsommen had gedwongen voor haar falende luchtplan.
Van 2024 tot 2026 kan daar jaarlijks 60.000 euro van de Vlaamse regering boven op komen. Het dossier van Dryade om zo'n startsubsidie te ontvangen werd door het departement Omgeving ontvankelijk verklaard. In de loop van dit jaar beslist Demir over de decretaal verankerde startsubsidie. Daarmee wil Vlaanderen kleine natuur- en milieu-vzw's een duw in de rug geven. Na drie jaar kan de opwaardering tot 'gewestelijke thematische vereniging' volgen. Daaraan is een subsidie van 120.000 euro per jaar gekoppeld. De startsubsidies van 180.000 euro moeten niet terugbetaald worden als die erkenning uitblijft.
Overheidsmedewerkers
Toch rijst bij veel parlementsleden de vraag of het opportuun is om subsidies te geven aan een vzw die dezelfde overheid met de regelmaat van de klok tackelt. 'Voor mij mag dit type subsidie meteen afgeschaft worden', zegt Bart Van Hulle, Vlaams Parlementslid voor Open VLD. 'Je moet het recht hebben om beslissingen aan te vechten, maar we gaan toch geen organisaties subsidiëren die politici persoonlijk in gebreke stellen?', zegt CD&V'er Brecht Warnez.
Wij vernietigen geen vergunningen, de rechter doet dat.
Demir zei in een recente commissievergadering dat de administratie de subsidieaanvraag van Dryade gunstig heeft beoordeeld, maar ze zelf nog geen beslissing heeft genomen over de toekenning. 'Maar je kunt juridisch en wettelijk niet stellen dat wie subsidies krijgt niet meer mag procederen', gaf Demir een schot voor de boeg. 'Ons dossier voldoet aan de voorwaarden, dus we gaan ervan uit dat we de subsidie krijgen', zegt Verhaeghe. 'Maar het is niet zo dat we dan gas terugnemen in onze procedures.'
Voorts is opmerkelijk dat Dryade, dat de overheid veelvuldig in gebreke stelt, voor zijn knowhow steunt op een aantal overheidsmedewerkers die onbezoldigd in de raad van bestuur zetelen. Onder hen een kabinetsmedewerker van de federale staatssecretaris Thomas Dermine (PS) en een klimaatadviseur van de Gentse schepen van Milieu Tine Heyse (Groen), die jaren woordvoerder was van Natuurpunt. 'Voor een kleine organisatie is het zaak via de raad van bestuur kennis in huis te halen', zegt Verhaeghe. 'Dat ze voor de overheid werken is geen voorwaarde, wel dat ze ons inhoudelijk versterken.'
Stikstof
Het nulpunt van de juridische milieustrijd in Vlaanderen was het stikstofarrest. In 2021 oordeelde een rechter in een vergunningsbetwisting die Natuurpunt had aangespannen dat het stikstofkader kaduuk was. Het bracht de Vlaamse regering aan de rand van de afgrond en stortte het investeringsklimaat in de onzekerheid. ‘Het stikstofarrest toonde de kracht van vzw’s als de onze: voorleggen aan de rechterlijke macht wat de uitvoerende en wetgevende macht beslissen’, zegt Verhaeghe. ‘Die kan dat niet op zichzelf, wat maakt dat we een essentiële speler zijn in een democratie.’
Wat Dryade doet kan juridisch wel steekhouden, maar wie durft op den duur nog te investeren?
Maar de kritiek luidt dat de vzw anders dan andere spelers blind op vergunningen springt. ‘Dryade is als een wilde hond die in alles probeert te bijten’, zegt Bram Van Hecke, de voorzitter van De Groene Kring, de organisatie voor jonge boeren. Van Hecke geeft het voorbeeld van een melkveebedrijf met korteketentak in Mol dat zijn vergunning aangevochten zag door Dryade. ‘Zelfs vernieuwende en familiale landbouwbedrijven lopen dus in het vizier. Dat kan juridisch dan wel steek houden, maatschappelijk maak je op die manier veel kapot. Wie durft op den duur nog te investeren?’
Ook Bart Naeyaert (CD&V), de West-Vlaamse gedeputeerde voor Omgevingsvergunningen, ziet Dryade almaar vaker opduiken in procedures tegen veehouderijen. ‘Dat is zijn recht, maar het gaat driest te werk. Dryade vecht dingen aan en de gevolgen interesseren de vzw niet.’ De kritiek komt erop neer dat bij Dryade een maatschappelijke visie ontbreekt achter al die procedures, die er bij andere natuurorganisaties wel zou zijn.
De zaken die we eruit pikken hebben een realistische slaagkans of precedentwaarde. Het grotere verhaal erachter is dat de veestapel in Vlaanderen kleiner moet.
Verhaeghe spreekt dat tegen. ‘De zaken die we eruit pikken hebben een realistische slaagkans of precedentwaarde. Het grotere verhaal daarachter is dat de veestapel in Vlaanderen kleiner moet. De politiek heeft het stikstofprobleem zelf gecreëerd door te negeren dat het model van intensieve veehouderij op zijn milieugrenzen botst. Om dat evenwicht te herstellen en onze welvaart te behouden is de logische keuze te knippen in de intensieve veeteelt. Maar wij willen ook geen land met lege fabrieken. Zonder die industriële welvaart zouden we de luxe ook niet hebben te procederen. Maar de milieuruimte is beperkt.’
Toch is ook in de bedrijfswereld harde kritiek te horen op de werkwijze van de vzw. Ondernemers voelen zich gechanteerd en de speelbal van Dryade in het gevecht voor een ander vergunningenbeleid. ‘Nogmaals: wij vernietigen geen vergunningen, de rechter doet dat’, zegt Verhaeghe. ‘Als de politiek geen ruimtelijke keuzes durft te maken en haar wetgeving gebrekkig is, moet ze niet schieten op de boodschapper.’
Celstraffen
Afgelopen zomer wees Dryade de politiek op die verantwoordelijkheid in de ophefmakendste zaak die de vzw tot dusver aanspande. 27 mandatarissen, drie gemeentes en twee provincies werden in gebreke gesteld voor het verlenen van vergunningen aan veeteeltbedrijven. Volgens Dryade zijn die vergunningen in strijd met het Vlaamse natuurdecreet en dus illegaal. Wie ze verleende, riskeert gevangenisstraffen tot 2 jaar en geldboetes tot 250.000 euro.
Wie wil de taken van lokale mandatarissen nog uitvoeren als het risico bestaat dat je voor de rechter wordt gesleept?
Het wekte de toorn van parlementsleden. Kamerlid Tomas Roggeman (N-VA) maakte de vergelijking met de Gestapo. 'Daar is Dryade compleet uit de bocht gegaan', zegt Vlaamse viceminister-president Gwendolyn Rutten (Open VLD). 'Wie wil de taken van lokale mandatarissen nog uitvoeren als het risico bestaat dat je voor de rechter wordt gesleept? Als je gedwongen wordt met het mes op de keel keuzes te maken, beïnvloedt dat het normale beslissingsproces. Dryade wil via de rechtbank aan politiek doen, maar zo werkt het niet. Wie vindt dat wetten anders moeten, stelt zich verkiesbaar en verandert de dingen vanuit het parlement.'
Verhaeghe voelt zich niet aangesproken. 'Het enige wat wij zeggen, is dat vergunningen volgens de regels verleend moeten worden. In Vlaanderen heeft de overheid zich veel te lang beschouwd als de facilitator van vergunningen, terwijl ze spelverdeler zou moeten zijn. De politiek is een legitieme weg om daar iets aan te veranderen, maar wij kiezen de juridische weg. Door die rechterlijke toets kom je net tot betere wetten en vergunningsbeslissingen.'
In de natuurbeweging is te horen dat organisaties als Dryade de wind ook in de zeilen hebben omdat bij Demir de deur meer openstaat voor milieubesognes dan onder haar voorgangers van CD&V-signatuur. 'Als we een mail sturen naar het kabinet krijgen we nu al eens een antwoord terug', zegt het hoofd van een milieu-vzw dat liever niet met de naam in de krant komt. 'Maar de zaken van Dryade, waar we wel achter staan, durven wij niet aan te spannen. De kans dat we dan onze subsidies zouden verliezen, is erg groot.'
Meest gelezen
- 1 Verkoop e-auto's trekt aan, Tesla halveert in Europa
- 2 ‘Van 0 naar 1939 in 3 seconden’: affiches dopen Tesla om tot ‘Swasticar’
- 3 Musk botst op weerstand bij Amerikaanse ambtenaren
- 4 De Wever saneert dit jaar hooguit de helft van wat Europa vraagt
- 5 Jarenlange rechterhand van De Wever maakt comeback in Antwerpse politiek