Nieuwe NAVO-topman Rutte presenteert zich als levensverzekering tegen Trump

Met het leggen van een bloemenkrans ter ere van de slachtoffers die vielen bij NAVO-missies en het officieel overhandigen van het IJslandse hamertje dat gebruikt wordt om de NAVO-vergaderingen te leiden, gaf Jens Stoltenberg het voorzitterschap van de militaire alliantie dinsdag door aan zijn opvolger Mark Rutte.

Stoltenberg vertrok meteen naar Noorwegen om de belofte aan zijn vrouw in te lossen dat hij na de uitzonderlijk lange periode van tien jaar aan het hoofd van de organisatie geen dag langer in Brussel zou blijven.

Na zijn bijna 14 jaar als Nederlands regeringsleider begon Rutte met zijn gebruikelijke vlotte glimlach en charmante enthousiasme aan een nieuwe fase in zijn carrière. Die startte hij ooit als hr-medewerker bij de fabrikant van zeep en andere consumentenproducten Unilever.

De stap van een middelgroot westers land naar een bondgenootschap dat nooit eerder in zijn bestaan zo rechtstreeks geconfronteerd werd met een bedreiging aan zijn grenzen is groot. Zeker op een moment dat de internationale machtsevenwichten in volle beweging zijn. Maar in zijn lange carrière als premier heeft Rutte een waaier aan internationale contacten opgebouwd die hem van pas zullen komen in het internationale mijnenveld waarin hij zich nu moet begeven.

Vriend Trump

De 57-jarige Nederlander begint aan zijn job op vijf weken van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, waarbij de kans fiftyfifty is dat een van de grootste sceptici van de organisatie opnieuw aan de macht komt. De 31 andere NAVO-landen beseffen dat de eenheid binnen de organisatie onder druk zal komen als Donald Trump die verkiezingen wint. De Republikeinse presidentskandidaat verkondigde niet zo lang geleden dat de Russische president Vladimir Poetin de NAVO-lidstaten die te weinig bijdragen aan het bondgenootschap mocht binnenvallen.

Maar Rutte gaat er prat op dat hij die uitdaging wel aankan. 'Stop met te zagen en te klagen over Trump', zei hij begin dit jaar nog over de ex-Amerikaanse president op de Veiligheidsconferentie van München. En op zijn eerste persconferentie als secretaris-generaal herhaalde hij die boodschap. 'Ik heb vier jaar met Trump samengewerkt. Hij was degene die ons aanspoorde om meer te besteden aan defensie, en hij heeft dat bereikt', zo wuifde hij de zorgen weg.

Rutte zei dat Trump ook gelijk had om de NAVO te doen focussen op China. Hij herhaalde dat dat land een 'doorslaggevende facilitator' geworden is van de oorlog in Oekraïne, door Rusland van belangrijke technologie te voorzien.

Rutte ging al eerder prat op zijn goede contacten met Trump. Volgens ingewijden was hij telkens terdege voorbereid toen hij de Amerikaanse president ontmoette, door bijvoorbeeld zijn handdruk goed te oefenen - Trump stond erom bekend erg stevige handdrukken te geven - en zich niet voor het blok te laten zetten. 'Wat een kleine tafel', zei hij ooit over het bureau van de president, die daarna aan Amerikaanse journalisten toegaf dat hij die gedurfde houding wel apprecieerde.

Door zich te profileren als de man die wel weet om te gaan met de voormalige en mogelijk nieuwe Amerikaanse president, profileert Rutte zich als een soort levensverzekering voor de eenheid binnen de organisatie.

Vijand Poetin

Een ander contact uit zijn regeringscarrière dat een rol zal spelen in zijn nieuwe job is dat met Poetin. Rutte beschouwt het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne in 2014, waarbij een meerderheid van de 298 slachtoffers Nederlanders waren, als een van de zwartste bladzijden uit zijn carrière. Pro-Russische rebellen waren verantwoordelijk voor de vliegramp. In de dagen en weken na de aanval haalde de Nederlandse premier een aantal keren zwaar uit in gesprekken met Poetin over het repatriëren van de lichamen of het openen van een onderzoek.

Het wordt een moeilijk evenwicht voor Rutte om zich tegelijk krachtdadig op te stellen tegen Rusland en het land niet te veel voor het hoofd te stoten. Poetin heeft herhaaldelijk aangegeven dat hij de uitbreiding van het bondgenootschap naar het oosten als een existentiële bedreiging ziet.

Of hij ook kan uitgroeien tot een volleerd diplomaat, zal Rutte moeten bewijzen als het onder zijn voorzitterschap ooit tot vredesgesprekken met Poetin komt, waarbij het beloofde NAVO-lidmaatschap van Oekraïne zeker op de onderhandelingstafel belandt.

Ten slotte zal ook het feit dat Rutte, in tegenstelling tot zijn voorganger, de premier van een EU-lidstaat was hem van pas komen. Daardoor heeft hij goede contacten kunnen opbouwen met de andere EU-leiders.

Uitdaging

De druk op de Europese Unie om meer zelf zijn militaire boontjes te doppen, zal evenwel alleen maar groeien - wie er ook aan de macht komt in de VS. De EU komt daarvoor met miljarden over de brug, maar bij de militaire vertaling daarvan speelt de NAVO een grote rol. Rutte wees tijdens zijn persconferentie dinsdag herhaaldelijk op de uitdaging om de productie op te schalen, de militaire voorraden aan te vullen en aan innovatie te doen, zowel om Oekraïne te kunnen blijven steunen als om zelf een geloofwaardige militaire macht te blijven.

Of zijn internationale ervaring genoeg zal zijn om de grote schoenen van zijn voorganger Stoltenberg te vullen, zal afhangen van de vraag of Rutte de verwijten die hij vaak kreeg als premier - een gebrek aan visie, een hang naar macht, een eigengereide stijl - kan overstijgen.

Dat hij goed met heikele thema's kan omgaan, bewees hij alvast weer op het einde van de persconferentie. 'Het is niet wijs om daarover nu te speculeren', antwoordde Rutte met zijn diplomatieke glimlach op de vraag of hij ook in Brussel komt wonen. Er wordt al even gespeculeerd of Rutte - die bekendstaat als honkvast, het liefst met de fiets naar het werk komt en niet houdt van luxe - wel echt zijn intrek wil nemen in de statige NAVO-residentie op het einde van de Louizalaan in Brussel.