'Geen mens kan alleen de wereld verbeteren'

Na maanden wikken en wegen kondigde Angela Merkel aan dat ze bij de verkiezingen van september 2017 kandidaat is voor een vierde ambtstermijn. 'De komende verkiezingen worden de moeilijkste sinds de hereniging van Duitsland', zei ze zondagavond op een persconferentie. Merkel groeide op in Oost-Duitsland.

Haar plannen waren eerder op de dag al uitgelekt na topoverleg met haar partij, de CDU. 'Ik heb de partij laten weten dat ik bereid ben om me (opnieuw) kandidaat te stellen als bondskanselier en partijvoorzitter.'

'We zullen te maken krijgen met aanvallen van alle kanten,' zei de eerste vrouwelijke bondskanselier. Ze raakte verkozen in 2005 en is het langst zetelende staatshoofd van de Europese Unie. Als ze de vierde termijn binnenhaalt én kan uitzitten, komt ze op gelijke hoogte met haar politieke mentor Helmut Kohl.

De steun van aftredend Amerikaans president Barack Obama heeft ze al, die van het eigen volk lijkt ze stilaan aan het terugwinnen. Volgens een peiling van de krant Bild am Sonntag wil 55 procent van de Duitsers dat ze kanselier blijft, tegenover 39 procent tegenstanders. Dat is een duidelijke verbetering tegenover augustus: toen was 50 procent voor en 42 procent tegen. 

Enkele maanden geleden leek de toekomst van Merkel nog hoogst onzeker. Haar 'Wir schaffen das'-welkomstcultuur voor vluchtelingen oogstte steeds meer kritiek in eigen land. Ze erkende ook dat haar beleid deels verantwoordelijk was voor een reeks desastreuze lokale verkiezingsresultaten voor haar CDU, met een doorbraak voor de rechtspopulistische partij AfD.

Sindsdien is er echter een en ander veranderd. Zo is de kritiek vanuit de Beierse conservatieve zusterpartij CSU geleidelijk gaan verstommen.

Bovengrens

Merkel heeft nooit willen toegeven aan de Beierse eis om een bovengrens aan de vluchtelingeninstroom in te stellen, maar dankzij een controversieel vluchtelingenpact met Turkije is ze er de facto wel in geslaagd de stroom asielzoekers onder het Beierse 'quotum' van 200.000 per jaar te krijgen.

De kans is groot dat als Merkel zondagavond 'ja' zegt, dat buiten Duitsland meer enthousiasme zal wekken dan in eigen land. Na de verkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president wierpen internationale media de 62-jarige Oost-Duitse bloemetjes toe als de 'nieuwe leider van de vrije wereld'.

Iron Waffler

Die 'bekroning' lijkt wat voorbarig. Merkel zelf zei zondagavond 'vereerd' te zijn dat de New York Times haar 'de laatste steunpilaar van het liberale westen' noemde, maar noemt het etiket tegelijk 'grotesk' en 'absurd'. 'Geen mens, ook niet met veel ervaring, kan alleen de zaken in Duitsland, Europa of de wereld verbeteren, en al helemaal niet een Duits bondskanselier'. 

Het Britse weekblad The Economist bestempelde in een knipoog naar 'Eiserne Kanzler' Otto von Bismarck Merkel als 'Iron Waffler' (IJzeren Twijfelaar). Niet alleen ligt het niet in het karakter van de kanselier om kordaat op te treden - 'Merkeln' staat in Duitsland synoniem voor talmen, maar Duitsland is door zijn geschiedenis ook niet in staat en niet bereid om wereldleiderschap op te nemen.

'We zijn beschermd door onze geschiedenis,' zegt de voormalige groene minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer. 'Wij kunnen niet zeggen 'Make Germany Great Again''.

In het binnenland is de keuze voor Merkel vooral één omdat er geen alternatieven zijn. Haar eigen CDU verloor alle verkiezingen waar Merkel niet op het stembiljet stond.

Met haar centrumlinkse koers - denk naast het asielbeleid, ook aan de kernuitstap en de invoering van een federaal minimumloon - is de kanselier soms populairder bij kiezers van sociaaldemocraten en groenen dan in eigen rangen. Zonder Merkel is de CDU slechts een van de vele partijen in een steeds meer versnipperd politiek landschap, wat de deelstaatverkiezingen in Berlijn in extreme mate illustreerden.