‘De euforie over Les Engagés zal snel gedaan zijn als het over een staatshervorming gaat’

Op een zonnige donderdagmorgen is het gezellig druk in de historische binnenstad van Namen. De winkels doen goede zaken, de terrasjes lopen langzaam vol en groepjes jongeren bespreken het examen dat ze net achter de rug hebben. De 17-jarige Gael Ostrega loopt voorbij een winkelraam waar een affiche van Maxime Prévot, zijn burgemeester, hangt. 

Toen hij zondag voor de eerste keer ging stemmen, moest hij niet lang twijfelen voor wie. ‘Voor Les Engagés van mijn burgemeester, natuurlijk. Ik ben eerder rechtsgezind, maar vind de MR iets te radicaal, bijvoorbeeld op het vlak van migratie. Ik maak me ook zorgen over de opwarming van de aarde, maar ook Ecolo vind ik te extreem. Ik hou niet van partijen die een vijandbeeld ophangen van wie het niet met hen eens is. De partij van Prévot is menselijker.’

Ostrega is niet de enige die zo dacht. Met 20,7 procent van de stemmen voor het Waals Parlement wist de voorzitter van Les Engagés de score van zijn partij te verdubbelen. Dat Wallonië een ruk naar rechts maakte, is voor een deel aan zijn populariteit te danken. Samen met MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez vormt Prévot een Waalse tandem die snel een regionale regering wil vormen. Samen reiken ze ook de hand naar een federale coalitie.

Metamorfose met dank aan tv-presentator

In tegenstelling tot de flamboyante Bouchez is de 46-jarige Prévot in Vlaanderen relatief onbekend, maar in Wallonië rijst zijn politieke ster al sinds 2012. Toen werd de ex-consultant van PwC burgemeester van Namen en begon hij aan een grondige vernieuwing van de stad. ‘Met publiek-private projecten heeft hij het toerisme aangezwengeld, kmo’s aangetrokken en de culturele wereld een boost gegeven', zegt Anne Barzin, schepen in Namen (MR), die de politieke opmars van Prévot vanop de eerste rij kon aanschouwen.

We spreken elkaar in de Brasserie de la Confluence, een restaurant met zicht op de samenvloeiing van de Maas en de Samber. ‘Vroeger was dit een soort niemandsland’, zegt ze. ‘Nu staat deze plek symbool voor de vernieuwing van de stad: er is een nieuwe voetgangers- en fietsersbrug, een expositieruimte over de digitale toekomst van de stad en een ondergrondse parking die de auto’s uit het bruisende centrum moet weghouden.’

De metamorfose van Namen voerde Prévot ook in zijn eigen partij door. Hij vormde het stoffige CdH, de erfenis van de ooit oppermachtige christendemocratische PSC die naar de kiesdrempel afgleed, om tot een hippe beweging die onder meer een ex-rector, een bekende televisiepresentator, twee vroegere managers van het jaar en een 'covidprofessor' binnenhaalde om de verruiming gestalte te geven.

Die strategie heeft gewerkt, zegt Caroline Sägesser, onderzoekster aan het Waalse Centre de recherche et d'information socio-politiques (CRISP). ‘De campagne was in Wallonië erg gepolariseerd. Door zich op te stellen als een verbindende figuur, als iemand die zijn dossiers goed kent en die genuanceerde antwoorden biedt, heeft Prévot de Waalse kiezer kunnen verleiden.’ Hij slaagde erin zijn populariteit in Namen uit te breiden naar de rest van Wallonië, ook in bastions die tot vorige zondag vooral blauw of rood kleurden.

Al voegt ze eraan toe dat sommige kiezers nu misschien schrikken als ze vaststellen dat al zo snel een centrumrechtse coalitie in de steigers staat. ‘In de partij bestaat nog altijd een linkse vleugel die de menselijke waarden, het gezin en de gezondheid centraal zet. Die is ingebed in een weefsel van vzw’s en organisaties uit het maatschappelijke middenveld. Die vleugel staat soms haaks op de steeds liberalere koers waarvoor de MR koos.’

Het programma van Les Engagés bevat naast liberale voorstellen ook punten die het enthousiasme in Vlaanderen over de Waalse ruk naar rechts misschien wat bekoelen: de partij wil de groeinorm in de gezondheidszorg optrekken naar 3,5 procent, vraagt de afschaffing van salariswagens en wil parkeren bij stations gratis maken. Ze pleit dan wel voor een beperking van de werkloosheid in de tijd, maar wil ook dat mensen nadien een basisbaan van de overheid aangeboden krijgen.

Chinezen

In Namen zijn de verwachtingen hooggespannen nu hun burgemeester een niveau hoger aan zet is. Zeker voor de vorming van een Waalse gewestregering kan het snel gaan. ‘Ik was al optimistisch over de toekomst van Wallonië, maar sinds de verkiezingen ben ik het nog meer’, zegt Massimo Pira. De jonge ondernemer ontvangt ons in zijn restaurant aan de Citadel van Namen. De bezieler achter het lokale ginmerk Gin de Namur is een van de velen uit het bedrijfsleven die de lijst van Prévot versterkten in de verruiming van de jongste jaren.

Ook hij was gecharmeerd door de energie waarmee Prévot Namen veranderd heeft. ‘Dankzij hem heeft de stad enorm aan aantrekkingskracht gewonnen', zegt Pira. ‘Kijk eens om je heen: hier bij de Citadel loopt het vol Vlaamse en Franse toeristen. Er komen nu zelfs Chinezen.’ Die dynamiek verklaart volgens hem de enorme populariteit van de burgemeester. ‘Overal waar hij loopt, hoor je: ‘Salut Max, comment vas-tu?' Want zo noemen ze hem hier.’

Is het niet vreemd dat Pira als ondernemer voor Les Engagés en niet voor de MR koos? ‘Ik was vroeger de jongerenvoorzitter van een Naamse afdeling van de MR, maar ik raakte overtuigd door de mix van pragmatisme en realisme in mijn nieuwe partij. Waarom moet je ofwel voor de zelfstandige ofwel voor de werkloze opkomen? Een zelfstandige kan ook failliet gaan en werkloos worden. De MR heeft niet langer het monopolie op het liberalisme.’

Als ondernemer is hij blij dat Wallonië naar rechts opgeschoven is en niet langer beantwoordt aan het Vlaamse cliché van een landsdeel vol industrieel verval en werklozen. Maar of de twee regio’s elkaar nu ook zullen vinden voor een staatshervorming? Pira: ‘Daar twijfel ik aan. Ik heb zelf in Antwerpen gestudeerd om Nederlands te leren. Ik werd er een tiental jaar geleden geconfronteerd met de slogan ‘Walen buiten’. Ik durfde toen op straat zelfs geen Frans meer te spreken.’

Pira denkt dat zijn voorzitter het meende toen hij begin deze week zware bedenkingen uitte bij Bart De Wever (N-VA) als mogelijke nieuwe premier. ‘In Wallonië is het ondenkbaar dat iemand die streeft naar het einde van België aan het hoofd van het land komt. Niemand in mijn omgeving is voor een verdere staatshervorming of een splitsing van het land. Op dat vlak is er met de voorbije verkiezingen niets veranderd in Wallonië.’

Orkestleider

Het doet de vraag rijzen of het voorzichtige optimisme over de federale regeringsonderhandelingen wel gegrond is. Die bedenking maakt ook Sägesser van het CRISP. ‘Bij de MR zijn er misschien nog een paar regionalisten te vinden. Maar op communautair vlak verschilt Les Engagés niet van de vroegere PSC of het CdH. Het zijn mensen die voor de eenheid van België pleiten en die achter de monarchie staan.’ In het partijprogramma van Les Engagés is geen sprake van een verdere staatshervorming. De partij wil van de federale staat opnieuw de orkestleider van België maken. Ze vraagt onder andere de herfederalisering van het milieubeleid.

In tegenstelling tot bij de staatshervorming van 2011 ziet Sägesser nu geen domeinen waarin de MR of Les Engagés toegevingen zullen doen. ‘Toen ging het om een vrij technische materie, zoals de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde. Maar nu spreek je over de regionalisering van bevoegdheden als justitie, politie of gezondheidszorg. Ik zie niet in hoe die partijen daarin ook maar enige toegeving zullen doen.’

‘Tegelijk denk ik niet dat De Wever deze keer vrede neemt met de vaststelling dat een Wallonië zonder de PS al een staatshervorming op zich is’, zegt Sägesser. De onderzoekster gelooft ook niet echt in de piste van een minikabinet, waarbij een staatshervorming parallel onderhandeld wordt. ‘Want als dat laatste mislukt, moet De Wever met lege handen naar vervroegde verkiezingen. De euforie die op dit moment heerst over de snelheid van de regeringsvorming vind ik daarom wat misplaatst.’