Ineos-topman Jim Ratcliffe: ‘Niemand wil in Europa investeren als het zulke absurde regels heeft’

Zelfs op een bijeenkomst van 70 Europese industriëlen is sport voor Ineos-topman Jim Ratcliffe (71) niet ver weg. Zijn smartphone is verpakt in een hoesje van Grenadiers, zijn automerk dat cosponsor is van het wielerteam Ineos Grenadiers. Zijn rood-witte das met kleine autootjes verwijst naar zijn liefde voor oldtimers en de clubkleuren van Manchester United, de Premier League-recordkampioen die Ratcliffe vorig jaar kocht. ‘It’s more fun to answer questions about sports’, zegt de aimabele oprichter van de Britse chemiereus, wanneer we hem exclusief spreken in de viptent op de Antwerpse BASF-site waarop Ineos zelf twee fabrieken heeft staan.

Ratcliffe is niet in België om te palaveren over sport, maar om de urgentie over de industriële winter aan te wakkeren. De locatie is symbolisch gekozen: op een boogscheut van de werf van Project One, de door vergunningsperikelen geplaagde ethaankraker die Ratcliffe in Antwerpen wil bouwen. Het debacle was volgens hem faliekant voor de Europese industrie. ‘Wereldwijd zeggen investeerders: ‘Heb je gezien wat er met Project One is gebeurd?’ Niemand wil in Europa investeren als het zulke absurde regels heeft. Niet toevallig zegt de Amerikaanse topvrouw van ExxonMobil Karen McKee dat ze schrik heeft om in Antwerpen te investeren na wat wij hebben meegemaakt.’

In de marge van gesprekken met Vlaamse politici om de vergunning recht te trekken, beloofde premier Alexander De Croo (Open VLD) in september vorig jaar om een top te houden over de toekomst van de Europese industrie - de top waarop we Ratcliffe dinsdag spraken. Het belang van de rondetafel tussen politici en CEO’s kan niet overschat worden, zegt Ratcliffe. ‘Dit is een belangrijke dag voor ons. Zowel de premier als Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen is hier. Ze hebben geluisterd naar alle problemen die de industrie op tafel heeft gelegd. Eindelijk wordt erkend dat er grote problemen zijn in de industrie. Zonder ingrijpen volgen 10 of 20 jaar van achteruitgang.’

Hebt u dan één concrete maatregel gehoord?

Jim Ratcliffe: ‘Europa heeft fundamentele zwaktes tegenover de twee grootste concurrenten, China en de Verenigde Staten. Energie is in Europa vijf keer duurder dan in de VS. Vijf keer, niet gewoon 10 procent. Ik heb nog geen oplossingen gehoord voor dat probleem, maar de erkenning is er wel. Wat het antwoord moet zijn, weet ik niet. Maar het is zeker dat nucleaire energie een belangrijke rol moet spelen. Kernenergie stoot geen koolstof uit en heeft geen variabele kosten. Zodra een centrale draait, zijn geen nieuwe grondstoffen nodig. Ook hernieuwbare energie is het antwoord, maar die bron is onbetrouwbaar en duur.’

‘Lang was er een beweging in Europa die dacht dat de oplossing voor decarbonisatie gelijkstaat aan de-industrialisatie. De industrie heeft vandaag duidelijk gemaakt dat ze de decarbonisatie volop steunt, maar dat de-industrialiseren niet de oplossing is. En dat begrijpen politici nu wel.’

De Amerikanen kwamen met hun subsidieprogramma IRA. Doet Europa genoeg?

Ratcliffe: ‘Het probleem is dat Amerika de wortel gebruikt en Europa de stok. De Amerikanen steken 500 miljard dollar in hun industrie om de CO₂-uitstoot omlaag te duwen. Dat gaat enorm veel nieuwe technologieën aantrekken. Wat heeft Europa gedaan? Het voert een koolstoftaks in. Daarmee neemt het een enorm risico, want zo jaagt het investeringen weg. Europa moet juist nadenken over prikkels zodat de mensen hun koolstofafdruk verbeteren. Not just hit them with a stick.’

De vergunning van Project One sneuvelde door Europese richtlijnen. Zijn de natuurregels te streng?

Ratcliffe: ‘Iedereen erkent dat de regels moeten versimpelen. Europa heeft verstikkende wetgeving en bureaucratie, die het heel, heel moeilijk maken om nog iets te bouwen. Zo gebeurt er onzin met een vergunning waarin al 4 miljard geïnvesteerd werd en waarmee wereldwijd 10.000 mensen bezig zijn. Dat houd je toch niet voor mogelijk?’

‘Weet je wat het absurde aan de beslissing van de rechter was? Hij zegt dat een verwaarloosbare hoeveelheid stikstofuitstoot toch een significante invloed op de natuur kan hebben. Dat betekent dus dat je amper iets uitstoot, maar dat het toch betekenis zou hebben. Op geen enkele manier krijg je aan investeerders uitgelegd dat een verwaarloosbare hoeveelheid van eender welke stof ertoe leidt dat een vergunning niet kan. That’s madness.’

Hebt u ooit echt gedacht om de bouw van de ethaankraker in Antwerpen stop te zetten en elders te herbeginnen?

Ratcliffe: ‘Ja, natuurlijk. Wij nemen enorme risico’s door verder te gaan met het project. In Antwerpen waren tijdelijk 1.000 mensen werkloos omdat de werf zes maanden stillag, maar wereldwijd zijn nog 9.000 anderen bezig met de bouw van alle modules, zoals in de Verenigde Arabische Emiraten, Thailand en de Filipijnen. Die modules brengen we dan met grote schepen naar hier. Je kan geen 10.000 mensen laten werken aan iets waarvan je niet zeker bent of je het kan realiseren. Als we niet zoveel toewijding hadden gezien in de Vlaamse en federale regering, dan hadden we het project hier meteen stopgezet. Ook de waarborg die Vlaanderen heeft gegeven op onze overbruggingslening was cruciaal.’

Hoe belangrijk was de medewerking van Antwerps burgemeester Bart De Wever en premier Alexander De Croo?

Ratcliffe: ‘Ik ben een grote fan van Bart. Hij verdient veel credits om dit weer op de rails te krijgen. En De Croo verdient veel krediet voor deze top. Eigenlijk hebben ze het allemaal uitmuntend gedaan. Er is een coalitie van partijen ontstaan die allemaal toegewijd waren. Ze hebben dit project niet gebruikt om oppositie te voeren tegen elkaar, maar hebben ingezien dat de industrie de hoeksteen is van de economie. Het zijn normale, redelijke mensen.’

Uw vergunning dreigt opnieuw vernietigd te worden omdat de juridische basis nogal zwak is, zeggen juristen. Hebt u daar schrik voor?

Ratcliffe: ‘We gaan gewoon verder en werken dit af. Project One is de enige kraker die op termijn geen CO₂ meer uitstoot, omdat we kunnen overschakelen op waterstof. Dit is the way to go voor Europa. Het is net zoals met auto’s. Die zijn vandaag drie keer minder vervuilend dan 25 jaar geleden. Een moderne chemische fabriek is nu ook drie keer zuiniger dan een oude. En alles in Europa is verouderd. Voor de decarbonisatie heb je vernieuwing nodig. We vervangen oud door nieuw. Veel properder, veel beter.’

Blijkbaar voelt u zich nogal sterk verbonden met Antwerpen en België. Hoe komt dat?

Ratcliffe: ‘Wel, hier is het voor mij allemaal begonnen. In 1995 namen we Inspec over, in 1998 werd dat Ineos. Met Hans hier (Hans Casier, de Belgische CEO van Ineos Phenol en Ineos Nitriles, staat naast hem, red.). De ondernemersspirit is hier enorm. België is erg belangrijk voor ons. We hebben hier al zeven sites. (Casier verbetert hem, red.) Tien, bedoel ik. (lacht)’

Is dat de reden dat u de Belgische wielerploeg Soudal Quick-Step wilde overnemen?

Ratcliffe: ‘Well yeah. Ik weet niet meer exact hoe dat geëindigd is. We zagen dat wielrennen hier big is, maar meer commentaar kan ik er niet over geven.’

Was de reden niet het verwerven van Remco Evenepoel, om na jaren van droogte nog eens de Tour de France te winnen?

Ratcliffe: ‘Hij is een steengoede renner. Ik heb gezien dat hij al een grote ronde en het wereldkampioenschap gewonnen heeft. De Grenadiers (voordien Team Sky, red.) hebben de Tour al zeven keer gewonnen, maar de jongste jaren kampen we met pech. Chris Froome en Egan Bernal waren beiden uit voor twee jaar. Bernal flirtte zelfs met de dood. Dat was behoorlijk verschrikkelijk. Zij waren de twee sterkste wielrenners van het moment, maar plots was het game over. Ook dat is helaas sport.’