'Bedrijven laten thuiswerkers te veel aan hun lot over'

'Thuiswerk begon als iets fantastisch', herinnert Seppe zich. De dertiger, actief in de bankwereld, begon te telewerken tijdens de pandemie. De voordelen lagen voor de hand, al merkte Seppe snel een keerzijde: werk en privé liepen voortdurend in elkaar over.

''s Avonds bleven de werkberichten maar komen in de groepschat. Voor ik het wist, opende ik mijn mailbox en was ik opnieuw aan het werk', zegt Seppe. Ook tijdens de werkuren was het moeilijk. 'Thuis was overal afleiding, vooral door huishoudelijke taken. Dat is weinig bevorderlijk voor de concentratie.'

Seppe had de indruk meer uren te werken, zonder meer werk te verzetten. 'Ik kreeg er veel stress van en uiteindelijk een burn-out. Niet alleen door het thuiswerk, maar het speelde wel mee.' Vandaag werkt Seppe alleen uitzonderlijk thuis. 'Geef mij maar een bureau waar je, zodra je de deur achter je toetrekt, ook mentaal de werkdag beëindigt.'

Het verhaal van Seppe komt voor Mensura, de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming, niet als een verrassing. De organisatie legde deze week de link tussen thuiswerk en psychische klachten bij werknemers. Die laatste zitten de voorbije vijf jaar in de lift. Het gaat dan om stress, maar ook om burn-outs. Omdat iedereen overal bereikbaar is, kan dat leiden tot extra belasting voor de hersenen, waardoor het moeilijker is stresshormonen af te breken, luidt de redenering.

Buur en hond

Mentale klachten door thuiswerken? Voor veel believers in thuiswerken voelt dat contra-intuïtief. Voor hen is telewerk dé manier om de combinatie tussen werk en privé haalbaar te houden en minder stress te hebben. De pendeltijd valt weg en de huishoudelijke taken blijven niet tot ’s avonds liggen.

Christiaan Vinkers, hoogleraar stress en veerkracht aan het Amsterdam UMC, is kritisch over de link tussen thuiswerk en mentale klachten. Hij waarschuwt dat we 'geen gemakkelijke oplossingen mogen zoeken voor een complex probleem'. 'Psychisch ziekteverzuim zit stevig in de lift, maar de oorzaken zijn multifactorieel', benadrukt hij. 'Het is verleidelijk om een oorzaak aan te wijzen, maar het is vooral speculeren. We hebben nood aan veel meer onderzoek waarom mensen precies thuiszitten. Vandaag tasten we grotendeels in het duister.'

Neuro­psychiater Theo Compernolle plaatst wel vraagtekens bij thuiswerken als 'wonderoplossing'. 'Thuiswerken is niet het probleem, wel de manier waarop velen ermee omgaan', zegt de voormalige professor aan de VU Amsterdam en auteur van verschillende boeken over het brein.

'Thuis worden we voortdurend onderbroken', zegt Compernolle. 'Door de buur die even langskomt, de hond die een plasje moet doen of de berg kleren die nog gestreken moeten worden.' Ook in de professionele context stoppen de onderbrekingen niet. 'Omdat we thuis online met elkaar verbonden zijn, zijn we ook vatbaarder voor onderbrekingen via tal van communicatiemiddelen. Denk aan mails en whatsapps die binnenrollen tijdens een videoconferentie. Velen zijn daardoor continu bereikbaar, op elk moment van de werkdag.'

Hoewel het een voordeel lijkt om dat allemaal te combineren, zet het ons brein onder enorme druk, zegt Compernolle. 'Door voortdurend onderbroken te worden en constant bereikbaar te zijn, blijven we alert. Zo produceren we chronisch cortisol, het stresshormoon. Dat is een nuttig hormoon, maar niet als het voortdurend wordt aangemaakt.' De link met burn-outs vindt hij dan ook niet overtrokken.

45 minutenregel

Compernolle meent dat werknemers zich opnieuw moeten leren concentreren. 'We moeten in blokken van minstens 45 minuten leren werken zonder onderbreking - niet van de gsm, niet van de buur en niet van de kinderen. Dat is het efficiëntste voor het brein.' Dat geldt niet alleen voor professionele taken, maar ook voor privé-aangelegenheden. 'Speel eens 45 minuten met de kinderen zonder op je gsm te kijken. Moeilijk.'

Hij roept op om betere afspraken te maken met het thuisfront en met de werkgever. Thuis moet je een vaste werkplek hebben waar je ongestoord kan werken. 'Spreek met de collega's en de baas concentratiemomenten af. Meld de momenten waarop je bereikbaar bent in je onlinehandtekening en hang thuis een bordje aan je deur wanneer je weer beschikbaar bent.'

Mensura ziet daarnaast een taak voor de werkgevers. De preventiedienst roept hen op veel meer te sensibiliseren over deconnectie. Wettelijk zijn ze daar ook toe verplicht. Sinds 1 april moeten alle Belgische bedrijven met minstens 20 werknemers regels hebben over het recht op deconnectie in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) of in hun arbeidsreglement.

Toch gebeurt die sensibilisering volgens Compernolle te weinig. 'Bedrijven laten thuiswerkers te veel aan hun lot over. Werkgevers moeten hen leren hoe ze daar efficiënt kunnen werken. Enerzijds door professioneel thuismateriaal aan te bieden - denk aan een ergonomische stoel of een groot toetsenbord - anderzijds door goede afspraken te maken over concentratiebogen. Spreek bijvoorbeeld een moment af waarop je elkaar volop kunt whatsappen, en wanneer niet.'