Russen werken voor Belgische bedrijven aan strategische infrastructuur op Noordzee

Ondanks de verhoogde alertheid voor Russische infrastructuurspionage op de Noordzee werken meerdere offshorebedrijven met Russische freelancers voor hun projecten op zee. De technici verwerken gegevens ter voorbereiding van het plaatsen van kabels en leidingen of van het bouwen van windparken. Dat blijkt uit onderzoek van De Tijd en het Nederlandse Follow the Money.

De inzet van Russische freelancers blijkt wijdverspreid in de offshoresector. Via LinkedIn zijn zeker 40 Russen te vinden die recent werkten voor projecten van het Belgische GEOxyz, een specialist in onderzoek van de zeebodem. Vier van hen zijn op dit moment actief. Het gaat veelal om freelancewerk voor een of twee maanden. De Russen werken als dataprocessor, hydrografisch landmeter of geofysicus aan boord van een schip of op afstand.

Ze gebruiken geavanceerde onderwatertechnologie om precieze data over de omgeving te verzamelen. Op LinkedIn worden daarbij opdrachten vermeld als inspecties van pijpleidingen en onderzoek voor het bepalen van de ideale route van een kabel.

GEOxyz is zeker niet het enige bedrijf dat een beroep doet op Russen. Ook de Belgische groepen DEME en Jan De Nul doen dat, net als een reeks spelers uit andere Europese landen, zoals het Italiaanse Next Geosolutions en het Nederlandse N-Sea. Veel freelancers hoppen van de ene opdrachtgever naar de andere.

Zo werkt een technicus uit Sint-Petersburg sinds 2018 vrijwel onafgebroken voor een reeks West-Europese bedrijven. In april dit jaar was hij betrokken bij de voorbereidende bodemwerken van DEME voor het leggen van kabels bij het Britse windpark Doggerbank. In 2021 werkte hij mee aan het opgraven van een kabel van de Nederlands-Duitse netbeheerder TenneT voor reparatie door Jan De Nul.

Procedures gevolgd

Dat de bedrijven met Russische freelancers werken, is opmerkelijk gezien de verhoogde alertheid voor spionage en het risico op sabotage op zee. Er komt steeds meer kritieke infrastructuur bij in de Noordzee, van windmolens en de bijbehorende stroomkabels tot pijpleidingen en telecomkabels. Lang was de beveiliging van die infrastructuur geen prioriteit, maar zeker sinds de sabotage van de Nord Stream-pijpleiding in de Baltische Zee in september 2022 groeit het besef dat die infrastructuur een doelwit kan zijn. Onlangs bleek uit onderzoek van De Tijd en Follow the Money nog dat niet-militaire Russische schepen hier op veel grotere schaal spioneren dan tot nu bekend was.

Zowel de NAVO, de Europese Unie als de Noordzeelanden zetten recent initiatieven op om onze offshore-infrastructuur beter te beschermen. In België werkt GEOxyz mee aan een nieuw bewakingssysteem voor de Belgische defensie. Sinds 2023 geldt in ons land ook de nieuwe wet Maritieme Beveiliging, die voorziet in een betere beveiliging.

Evengoed is er geen enkele regel die zegt dat de bedrijven niet met Russische technici mogen werken. Bij GEOxyz en bij DEME valt te horen dat alle procedures en wetgeving strikt worden gevolgd. 'Ze moeten visa hebben, worden gescreend en mogen niet op sanctielijsten staan', zegt Patrick Reyntjens, de topman van GEOxyz. 'We zijn ons bewust van de verhoogde waakzaamheid rond Rusland. Daarom letten we extra op met de medewerkers die rekruteringsbureaus ons aanreiken.'

De veiligheid van de data is daarbij '100 procent gewaarborgd', zegt hij. 'Er zijn protocollen voor wie toegang heeft tot welke data. De Russen werken ook bij opdrachten waarbij we de zeebodem in kaart brengen voor er constructiewerken beginnen. Alleen ons kantoor heeft het volledige overzicht van alle data. En voor monitoring, waar de echte beveiliging over moet gaan, gebruiken we geen Russen.'

Schokkend naïef

Het kabinet van minister van de Noordzee Paul Van Tigchelt (Open VLD) zit op dezelfde lijn. 'In het kader van de wet Maritieme Beveiliging werken we aan risicoanalyses voor alle infrastructuur. Als daaruit blijkt dat extra maatregelen nodig zijn, zullen we die nemen. Maar op dit moment zijn er geen aanwijzingen dat er een probleem is. Proportionaliteit is het ordewoord. Een algemene wet waarbij elk bedrijf wordt verboden om handel te drijven met alles wat ruikt naar Rusland, kan niet de bedoeling zijn. België loopt al voorop met zijn wetgeving.'

Toch fronsen meerdere defensiespecialisten de wenkbrauwen. 'Schokkend naïef', noemt analist Patrick Bolder van de Nederlandse denktank HCSS het. Mariia Vladymyrova, politiek wetenschapper aan de Universiteit van Kopenhagen, die jaren onderzoek deed naar de Russische dreiging, gelooft dat de Russen makkelijk onder druk te zetten zijn door hun overheid. 'De Russische veiligheidsdiensten doen wat ze willen', zegt ook Bolder. 'Als ze informatie van je eisen, heb je als Rus geen keuze.' Iemand bij de veiligheidsdiensten noemt de praktijken op de Noordzee 'uitermate relevant'. 'Je werkt met Chinese onderzoekers ook niet aan kritieke technologie.'

Ondanks sterke aandacht voor hybride oorlogsvoering is er nog steeds geen zicht op alle kwetsbaarheden, geloven deskundigen. En die zitten in de hele keten: van voorbereiding tot bouw en onderhoud. ‘Met de geopolitieke spanningen van de jongste jaren moet je echt voorzichtiger zijn', besluit Bolder.