Raad van State kritisch voor nieuwe effectentaks

De federale regering keek al dagen in spanning uit naar de tekst. Met een juridisch groen licht voor de nieuwe effectentaks van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) zou de meerderheid verlost zijn van een aanslepende discussie over een grotere bijdrage van de sterkste schouders, waar socialisten en groenen op aandrongen. Een rood licht zou het debat opnieuw openen, met pijnlijke discussies tot gevolg. Laat ons zeggen dat het een oranje knipperlicht is geworden.

Van Peteghem nam een risico door opnieuw naar het belasten van de effecten te grijpen. De eerste effectentaks van de regering-Michel werd op meerdere punten onderuitgehaald door het Grondwettelijk Hof. Vooral het uitsluiten van aandelen op naam en afgeleide producten werd strijdig geacht met het gelijkheidsbeginsel.

Van Peteghem heeft daar een mouw aangepast. De nieuwe taks van 0,15 procent viseert niet langer de houders van een effectenrekening van meer dan 500.000 euro, maar de rekeningen zelf. De drempel is verhoogd naar 1 miljoen euro en ook rechtspersonen zijn toegevoegd. Aandelen op naam zijn nog altijd uitgesloten. Om te vermijden dat titularissen hun rekening spreiden of verlagen om aan de belasting te ontsnappen werd een strenge antimisbruikbepaling ingebouwd.

Drempel en antimisbruikbepaling zijn probleem

In het advies van de Raad van State wordt de argumentatie van Van Peteghem op veel punten gevolgd. De vrijstelling van aandelen op naam is verdedigbaar, luidt het. In regeringskringen wordt dat 'een zeer belangrijke overwinning' genoemd. Ook de vrijstelling van de eigen effectenrekeningen van financiële instellingen is geen probleem, net als en het samenvallen met de jaarlijkse taks tot vergoeding der successierechten voor vzw's.

Maar de Raad van State duidt twee belangrijke knelpunten aan: de drempel van 1 miljoen is onvoldoende beargumenteerd en de antimisbruikbepaling moet grondig worden heroverwogen, klinkt het. Concreet zegt de Raad van State dat een drempel van 1 miljoen euro niet noodzakelijk strijdig is met het gelijkheidsbeginsel als hij goed wordt onderbouwd. Maar met de argumenten die de regering aandraagt, leidt de drempel wel tot een ongelijke behandeling. De regering verantwoordde de drempel onder andere met het argument dat bedragen boven 1 miljoen moeilijker te ontwijken zijn dan lagere bedragen. De Raad van State zegt hierover moeilijk een oordeel te kunnen vellen omdat het geen economische instelling is, maar vraagt zich toch af of dat wel zo is.

De Raad haalt ook het probleem aan aan dat één persoon met meerdere rekeningen van 900.000 euro niet belast wordt, terwijl meerdere personen die samen een rekening aanhouden van 1,1 miljoen, wel de taks moeten betalen. Maar de uitleg van de regering dat er geen personen, maar effectenrekeningen worden belast, wordt juridisch wel aanvaard.

Over de antimisbruikbepaling klinkt het advies strenger. Die moet heroverwogen worden. Volgens de antimisbruikbepaling moeten titularissen van een rekening aantonen dat ze andere motieven hebben dan de ontwijking van de effectentaks als ze hun rekeningen splitsen of verlagen tot onder de drempel van 1 miljoen euro. Maar voor een belasting die alleen een budgettair dient, is het volgens de Raad nogal rigoureus dat de bewijslast wordt omgedraaid en de houders dus moeten aantonen dat ze geen fiscaal misbruik plegen. De raad verwijst daarvoor naar een advies van de Inspectie Financiën: ‘Een uitsplitsing over verschillende effectenrekeningen kan ook ingegeven zijn door de legitieme bedoeling van het spreiding van risico’s.’

Geen rijkentaks

De regering bespreekt het advies van de Raad van State woensdag. In de wandelgangen valt te horen dat er de voorbije dagen grondig op de teksten is gewerkt en dat aan alle opmerkingen een gevolg gegeven wordt, in de vorm van extra argumentatie. Bronnen maken zich sterk dat het advies niet kan leiden tot een algemene vernietiging. Het plan is dan ook om door te zetten.

De vraag is eerder of er politiek geen probleem opduikt. Het advies is nogal lastig voor de socialisten, die het sterkst hadden aangedrongen op een bijdrage van de sterkste schouders. Maar de juridische realiteit is dat de effectentaks 2.0 net maar kan overleven, als hij neergezet wordt als een puur budgettaire maatregel en geen rijkentaks. In zijn advies raadt de Raad van State daarom aan om elke verwijzing naar draagkracht te schrappen.

Ten tweede is het ook moeilijker geworden om te spreken van een solidariteitsbijdrage, de alternatieve naam die uit de koker van de regering-De Croo kwam om 'effectentaks' en 'rijkentaks' te vermijden. Zo is het volgens de Raad van State niet mogelijk de 428 miljoen die de taks moet ophalen te oormerken als een opbrengst voor de sociale zekerheid. Dat zou namelijk betekenen dat de belasting niet kan toegepast worden op wie onder de socialezekerheidswetgeving van een ander Europees land valt.