Schandvlek Justitie

Onze hoofdstad van Europa, schandvlek van Justitie, werd deze week opgeschrikt door schietpartijen in het drugsmilieu, waarvan een met dodelijke afloop. Gewone burgers durven in sommige wijken niet meer op straat te komen. Niet dat dat geweld als een verrassing komt. De problemen zijn al jaren aan de gang. De Anderlechtse wijk Peterbos wordt sinds jaar en dag gedomineerd door drugsbendes en is een no-gozone voor ordediensten. Het beleid was en is er een van laissez-faire, laissez-passer. En slagen politiemensen in ondankbare omstandigheden er toch in dealers op te pakken, dan is het hemeltergend dat sommige van die criminelen even later weer vrij rondlopen.

Die incidenten zijn geen alleenstaande feiten. Er schorten te veel structurele zaken aan Vrouwe Justitia. De manke werking van het parket in Brussel leidde vorig jaar al tot de internationale blunder bij Abdesalem Lassoued, die de aanslag pleegde op Zweedse voetbalsupporters terwijl alarmkreten over de geradicaliseerde man bij Justitie waren blijven liggen.

Uitgerekend in Brussel is de leegloop van het parket een probleem. Veel parketmagistraten grijpen hun kans om - zodra ze kunnen - te gaan voor een job als rechter. Zonder voldoende kandidaten is het lastig vertrekkers te vervangen.

Het is een zelfversterkend effect. Omdat de verhalen over moeilijke werkomstandigheden en gerechtelijke achterstand niet bepaald een aanmoediging zijn voor wie met engagement in de stiel wil gaan, trekt die nog moeilijker nieuwe bemanning aan. Bitter weinig juristen lopen nog warm voor een carrière als magistraat in ons land. Het toelatingsexamen voor magistraten trekt nog maar half zoveel kandidaten als tien jaar geleden.

Lijzige baroniementaliteit

Een loon dat lager ligt dan wat de beste juristen in het bedrijfsleven of de advocatuur kunnen verdienen, is een ding. Een onaantrekkelijke werkcultuur een ander. De digitalisering is te gebrekkig, ook al worden daar vorderingen gemaakt. De inertie van de schandvlek Brussel is een ander zeer, niet bepaald motiverend voor magistraten die dingen willen veranderen.

Voeg daarbij een lasagne van politieke beslissingslagen, met de lijzige Brusselse baroniementaliteit en een politieke cultuur die totaal niet georiënteerd is op law and order, en je hebt een cocktail waarbij zelfs de meest gemotiveerde magistraten de schouders laten hangen. En dan zwijgen we nog over de ontoelaatbare traagheid bij financiële dossiers of de te frequente seponering.

Gelukkig zijn er enkele lichtpuntjes. De nieuwbakken minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD) is een no-nonsense vakminister mét kennis van zaken. Hij weet hoe de war on drugs moet worden gevoerd en haalt in de korte tijd die hij nog heeft alles uit de kast om bijvoorbeeld veroordeelde Marokkaanse drugdealers terug te sturen naar Marokko. Ook in de digitalisering is er vooruitgang. Advocaten kunnen voortaan ook al tijdens een strafonderzoek digitaal inzage krijgen in de dossiers. In april moet een databank met alle vonnissen - hoezo, was die er dan nog niet? - klaar zijn. En in Brussel doorbrak Van Tigchelt een jarenlange communautaire impasse en werden de taalvereisten voor de Brusselse procureur des Konings versoepeld. Lichtpuntjes, dat wel. Maar de tanker is log, en Van Tigchelt krijgt slechts enkele maanden in deze legislatuur.

Het is zeer de vraag wat na 9 juni komt. In elk geval zal de strijd voor een betere justitie nog veel ingrepen vergen en bovenal politieke moed om consequenter op alle niveaus te kiezen voor law and order. No-gozones in een hoofdstad of criminelen de vrije baan geven zijn een democratie onwaardig. Georganiseerde straffeloosheid is een slag in het gezicht van alle burgers. Veiligheid, of het nu over justitie, politie of defensie gaat, moet voor elke volgende regering voorop staan, ongeacht welke kleur die zal hebben.