Op eigen energiebenen

Europa trekt dan toch lering uit de gascrisis waarin het de afgelopen maanden is beland. Een crisis die de prijzen van gas en elektriciteit fors de hoogte heeft ingejaagd, het inflatievuur sterk heeft opgepookt, gepeperde energiefacturen in de brievenbussen van gezinnen en bedrijven deed belanden, en de regeringen verplichtte maatregelen te nemen om hun financiële pijn te verzachten. Voor een stuk heeft Europa die gascrisis over zichzelf afgeroepen door de winter in te gaan met beperkte gasvoorraden en te vertrouwen op gasleveringen uit Rusland die niet kwamen.

Als het kalf verdronken is, dempt men de put. Maar beter laat dan nooit. De Europese Commissie werkt aan een voorstel dat de lidstaten verplicht tegen volgende winter hogere gasvoorraden aan te leggen en dat voorziet in een solidariteitsmechanisme tussen de Europese lidstaten. De grotere buffers moeten maken dat de gasbevoorrading beter is gewaarborgd bij mogelijke schokken. Het deels wegnemen van de onzekerheid daarover zal een kalmerende invloed hebben op de gasmarkten en vermindert de kans op paniekerige prijsexplosies.

Het aanvullen van de gasvoorraden tot een hoger peil door extra gasaankopen, en het aanhouden van grotere reserves hebben een kostprijs. De Europese Commissie verwacht dat onder meer daardoor gas nog een poos behoorlijk duur zal blijven. Maar het is de prijs die betaald moet worden voor een grotere energieonafhankelijkheid.

Europa heeft zich de voorbije jaren te sterk afhankelijk gemaakt van gasleveringen uit Rusland. Het vertrouwde zelfs een stuk van het beheer van de gasopslagplaatsen in Europa toe aan het Russische Gazprom, blij dat het die taak kon uitbesteden. Maar daardoor gaf Europa Rusland een sterk geopolitiek wapen, dat de Russische president Vladimir Poetin in de krachtmeting rond Oekraïne zonder scrupules uitspeelt.

Die zure ervaring heeft Europa van zijn naïviteit genezen. Het besef is terug dat Europa zich om politieke en economische reden niet compleet van anderen afhankelijk mag maken voor zijn energievoorziening. Of voor halfgeleiders, of voor essentiële geneesmiddelen, of voor andere cruciale producten. Dat is de les van de coronapandemie, en die van de oplopende internationale politieke spanningen met andere economische blokken.

Grotere gasbuffers aanleggen is een stap in de goede richting. Het maakt Europa op korte termijn minder chanteerbaar. Maar ten gronde is het geen remedie voor zijn belangrijke achilleshiel: dat het voor zijn energievoorziening in hoge mate afhangt van gas en olie uit Rusland, het Midden-Oosten en de Verenigde Staten.

Daarom moet Europa in versneld tempo werk maken van een hogere structurele zelfredzaamheid op energievlak, en volop inzetten op energie die het kan halen uit zon, wind en water. De opmars van hernieuwbare energie en het om klimaatredenen afkicken van fossiele brandstoffen versterkt de mate waarin Europa zelfvoorzienend kan worden. Ook kernenergie kan daartoe bijdragen, maar daarover is de discussie in Europa nog niet beslecht.