Hoger en compacter wonen

Het aantal vergunningen voor nieuwbouwwoningen en -appartementen viel vorig jaar fors terug (-15%). Uitgedrukt in aantal vierkante meters gaat het zelfs om het kleinste aantal ooit gemeten.

Voeg dat krimpende aanbod toe aan de sowieso al schaarse oppervlakte in Vlaanderen, aan de al hogere prijs door de rentestijging en door extra klimaatvereisten, en je zit op een maatschappelijke tijdbom. Want niet alleen is er een kleiner en duurder aanbod, tegelijk stijgt de vraag naar goede woningen almaar, gedreven door een aangroeiende bevolking. Tegen 2070 komen er in Vlaanderen 1,1 miljoen inwoners bij. Een nog verdere fragmentarisering tot eenpersoonsgezinnen doet de druk nog toenemen.

Niet voor niets is betaalbaar wonen een van de voornaamste bezorgdheden van burgers. Zeker voor jongeren is dé hamvraag hoe ze, vaak zelfs met zeer deftige inkomens, nog een dak boven het hoofd zullen kunnen verwerven. Dat slaat op de koop- en de huurmarkt. Ook de huurbarometer toont aan dat de huurprijzen vorig jaar stevig zijn blijven stijgen.

'In een warm Vlaanderen moet iedereen goed kunnen wonen', staat in het huidige Vlaamse regeerakkoord. Aan het eind van de regeerperiode blijkt die ambitie voor veel burgers een wensdroom. Volgens de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten besteedt de helft van de private huurders meer dan 30 procent van haar inkomen aan de huur. Een derde van de private huurders houdt na het betalen van de huur te weinig over om menswaardig te leven. In een land waar we meer dan de helft van alle overheidsuitgaven naar sociale uitgaven laten stromen, zit een almaar grotere groep mensen in woningnood.

Een aantal organisaties, waaronder de steden en gemeenten, pleit daarom ook in aanloop naar de verkiezingen voor meer sociale woningen en betaalbare (private) huurwoningen, al dan niet met het systeem van huursubsidies. In de partijprogramma's zullen voorstellen staan, variërend van het inperken van de kosten bij aankoop, het opvoeren van de strijd tegen de leegstand, renovatiepremies, energiepremies en het opdrijven van sociale woningbouw. Alleen kan door het krappe overheidsbudget verre van de hele woonnood gelenigd worden met nog meer sociale woningen.

Mentaliteitswijziging

Vooral op de private woonmarkt zal het zaak zijn om het aanbod hoog genoeg te houden. Open VLD pakte al uit met de wens om per jaar 50.000 nieuwe woningen te bouwen. Andere partijen broeden ook op forse woonprogramma's, terwijl er tegen 2040 niet meer op nieuwe stukken grond gebouwd zou mogen worden, maar alleen nog op al ingenomen ruimte.

Voor die krapte op de private markt en de verhuurmarkt moeten diezelfde politici in steden en gemeenten ook in eigen boezem kijken. Steden en gemeenten staan zelf - vaak onder druk van de buurt, van hun kiezers - op de rem om appartementsgebouwen te vergunnen, zeker als het gaat om appartementsblokken met veel kleine units. Luxeappartementen en woningen lokken meer gegoede inwoners, die goed zijn voor hogere belastinginkomsten. Hoe verzoenbaar is dat met betaalbaar wonen? Hoe verzoenbaar is dat met de klimaat- en milieudoelstellingen? Ook daar dringt zich een mentaliteitswijziging op.

Alternatieve vormen van samenleven en -wonen, met cohousing en alternatieve zorgformules, zijn een deeltje van de oplossing. Daarnaast is vooral ook hoger en compacter bouwen een oplossing voor een aantal problemen. Zij het dan niet op eender welke manier. Niet met betonnen monolieten, maar ingebed in een echte stedelijke visie.