Het platformkapitalisme van Elon Musk

Weinig ondernemers larger than life verpersoonlijken het visionaire ondernemerschap meer dan Elon Musk. Voor hem is de term moonshotkapitalisme uitgevonden. Zijn geniale ideeën, waarmee hij eerst voor gek werd versleten, leverden de wereld Tesla en SpaceX op, en hemzelf het grootste fortuin ter wereld. En nu is hij, nauwelijks een paar dagen na de te duur betaalde overname, vol aan de bak bij het sociaal medium Twitter.

De eerste dag stuurde hij de hele directie de laan uit. Daarop schafte hij hic et nunc het thuiswerk af. Vervolgens kondigde hij aan 8 dollar per maand te vragen voor het vinkje dat bewijst wie je bent op Twitter. En hij zette nog voor het einde van de week de helft van de medewerkers op straat. Via mail of tweet.

Hoe verderfelijk ook de manier waarop respectloos met medewerkers gecommuniceerd en omgesprongen wordt - iets waar de hele platformindustrie van Uber over Facebook tot Amazon een patent op lijkt te hebben - misschien klopt het wel dat voor elke programmeur veel te veel managers bij Twitter rondliepen. En dat de enige weg om Twitter duurzaam te maken erin bestaat de boel te saneren en het businessmodel om te gooien. Dat doet Musk liever met een korte pijn.

De manier waarop hij dat doet, valt niet goed te praten. Maar de komende weken en maanden moet blijken of hij met een slanker Twitter gelijk had of niet. Dat Musk manieren zoekt om niet alleen bij adverteerders inkomsten te halen, maar ook bij gebruikers, getuigt van enige logica.

De respectloze manier van mensen ontslaan is slechts het oppervlakkige laagje van het platformkapitalisme. Dat Musk soloslim de regels van een mondiaal uitwisselingsplatform kan bepalen, is van een heel ander kaliber.

'The bird is freed', was Musks eerste tweet toen hij zijn vlag plantte bij Twitter. Het blauwe vogeltje is volgens Musk door het vorige management gemuilkorfd door te veel moderatie en regeltjes. Zijn missie is naar eigen zeggen van Twitter een wereldmarktplein te maken waar over elke mening gedebatteerd kan worden. Free speech is absoluut.

Zal Musk Donald Trump weer op Twitter brengen? Hoe apolitiek gaat de rijkste man zichzelf opstellen op zijn platform? Hoe vrij geeft hij haat, extremisme en desinformatie de baan? Wat met aanzetten tot geweld en moord? Hoe gaat hij in landen met zware censuur en geen privacy Twitter in stand houden? Welke boodschappen gaat hij aan wie laten zien? Hoe wordt het algoritme geherprogrammeerd?

De democratie overschaduwd

Iedere gebruiker die het afgelopen decennium, alle gore bagger en cafépraat ten spijt, Twitter heeft leren appreciëren als een plek waar met mensen van over heel de wereld informatie uitgewisseld en gediscussieerd kan worden, wordt met de neus op de feiten gedrukt. Een medium dat een deel van je leven is geworden, kan door één vingerknip van de eigenaar onherkenbaar veranderen of worden gemanipuleerd. Wie eigenaar van het platform is, kan het sturen, kan de data van gebruikers monopoliseren en gebruiken of misbruiken.

Europa heeft met zijn DSA (digital services act), zijn regels voor technologiebedrijven, stapjes gedaan om misbruik of almacht van platformen enigszins te beteugelen. Maar wereldwijd hollen de politiek en de regelgevers de big techs en de platformen hopeloos achterna. Daar kunnen de afstraffingen van big tech op de financiële markten de jongste maanden voorlopig weinig aan veranderen.

Musks eigengereide manier om Twitter te leiden zet de problematiek van het platformkapitalisme op scherp. En dan gaat het, hoe afkeurenswaardig ook, allang niet meer over een ontslag via tweet of mail.