Een premier zonder partij

Dat België het beter doet dan de buurlanden! Daarmee trapte premier Alexander De Croo (Open VLD) deze week het laatste jaar van zijn regering af. Meteen ook de voluntaristische baseline waarop De Croo de komende maanden zijn verkiezingscampagne zal bouwen.

Als de uitspraak juist was geweest, had ze een baken van vertrouwen kunnen zijn in een week waarin oorlogsgruwel de gevoelens van onzekerheid en onveiligheid doet oplaaien. Maar ze is op zijn zachtst gezegd een zeer selectieve lezing van de werkelijkheid.

Het klopt dat deze crisisregering het land door een grote crisis heeft gesleurd en de economie het vrij goed overleefd heeft. Was er in 2020 géén regering gevormd toen de coronacrisis tot snelle en doortastende maatregelen noopte, dan waren we er vandaag slechter aan toe geweest. Dat is de grootste verdienste van Vivaldi en van De Croo.

Daarmee hebben we het goede nieuws gehad. De Croo gaat eraan voorbij dat hij door massaal geld uit te geven de economie en de koopkracht op korte termijn heeft opgekrikt, maar de toekomst hypothekeert. Onze schuld is gestegen naar een recordhoogte van 512 miljard euro. Met alle regio's en lokale niveaus erbij zelfs om en bij 600 miljard. En deze keer zal een volgende regering niet meer kunnen rekenen op gunstige rentes. De onrust op de obligatiemarkten houdt een duidelijke waarschuwing in voor landen als België voor de financiering van die schuld. De onhoudbare uitgavendrift is niet gestopt, maar alleen versneld. Een kerntakendebat over wat essentieel is en wat ballast is in alles wat de overheid doet, is niet gevoerd.

Alle ronkende verklaringen, flexi-jobs en maatregeltjes in de marge ten spijt, bengelt België qua werkzaamheidsgraad Europees onderaan in het gezelschap van Italië, Griekenland en Spanje. De verhouding tussen wie belastingen betaalt en wie door die belastingen ondersteund moet worden, is scheefgetrokken. Elke twee werkende Belgen moeten voldoende economische activiteit genereren om vijf Belgen (henzelf en drie niet-werkenden) te ondersteunen, berekende econoom Bart Van Craeynest in 'België kan beter'. Nog belangrijker dan het aantal jobs, is dat de productiviteitsgroei, altijd al de motor van onze welvaart, aan het stilvallen is.

Ook voor de scheefgetrokken fiscaliteit heeft Vivaldi geen steentje kunnen verleggen. De grootscheepse oefening van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) is gestrand in gekibbel in de regering. De Croo heeft de fiscale hervorming er in zijn zevenpartijenploeg niet kunnen doordrukken. Gebrek aan leiderschap?

De nuance vereist te zeggen dat Vivaldi's bilan niet eenzijdig slecht is. En ja, het is belangrijk te blijven onderlijnen dat lang niet alles slecht gaat in België. De veerkracht en de innovatie in bedrijven en de zin voor ondernemen garanderen dat de taart die almaar meer verdeeld moet worden, toch nog gebakken wordt. Vaak ondanks in plaats van dankzij het beleid. De realiteit is dat het beleid te weinig gedaan heeft gekregen. Als België niet beter kan dan dit, is dat problematisch. Want we zijn niet gewapend voor de toekomst. We hebben meer echte beleidskeuzes nodig, maar evolueren naar een politieke situatie waarbij de winnende extremen dat nog moeilijker dreigen te maken.

Voor zijn eigen achterban - vooral de ondernemende mensen die de taarten bakken - valt de goednieuwsshow van De Croo op een koude steen. In peilingen is Open VLD deze week teruggezakt tot minder dan 8 procent. In sommige provincies zou de partij zelfs de kiesdrempel niet halen. De kanseliersbonus, waarbij de partij van een premier kan profiteren van de man of vrouw die het beleid aanvoert, werkt omgekeerd. Een premier zonder partij is du jamais vu. Het zegt iets over de toestand van de hele Belgische politiek.