Relschoppers slim straffen is beter dan blind straffen

Op oudejaarsavond heb ik op X een video van januari 2019 gedeeld waarin Sara Lou, de hippe Molenbeekse YouTube-vlogster en een voormalig lid van de Molem Sisters, haar afkeer van het jeugdige rapaille in haar gemeente niet onder stoelen of banken stak. Het was een waarschuwing voor wat stond te gebeuren, want in meerdere Brusselse gemeenten is het een traditie geworden dat nozems op oudejaar al hun duivels ontbinden. Ze steken auto’s in brand, bestoken de politie met vuurwerk en molotovcocktails, en vallen brandweer en ambulanciers aan tijdens interventies. Sara Lous cri de coeur heeft helaas niets aan actualiteitswaarde ingeboet.

De algemene verontwaardiging is terecht en de afkeer in Brussel voor het straattuig is bijzonder groot. Toch lijkt het probleem alleen maar groter te worden. Waarom gedragen jongeren zich zo? En hoe kan het tij gekeerd worden?

Uit onderzoek blijkt dat miserabele leefomstandigheden, disfunctionele gezinnen, een grote doelloze uithuizigheid en een problematische verhouding met de politiediensten de voornaamste oorzaken zijn van de nihilistische mindset van de Brusselse jongeren die elke vorm van publieke autoriteit verafschuwen. Ze leven in zichzelf en voor zichzelf, en streven een zuiver materialistisch bestaan na, desnoods ten koste van het sociaal contract dat hen bindt met de samenleving.

Het argument van extreemrechts dat het hoofdzakelijk om een cultureel fenomeen gaat, staat haaks op de onderzoeksresultaten. Jongens van Marokkaanse origine zijn onmiskenbaar oververtegenwoordigd in de justitiële statistieken. Het omgekeerde is ook waar. Marokkaanse meisjes, nochtans opgegroeid in dezelfde culturele context, zijn significant ondervertegenwoordigd vergeleken met autochtone meisjes. Met andere woorden: marginaliteit is gendergevoelig, maar wordt niet aangewakkerd door culturele gedragscodes.

Delinquenten

Een belangrijke verklaring voor het wangedrag heeft te maken met sociaal kapitaal of hoe groepen in een samenleving zijn ingebed. Bindend sociaal kapitaal beschrijft de banden met de eigen groep. Hoeveel verenigingen komen voort uit de eigen gemeenschap en hoe slagen die erin als vangnet te fungeren voor de leden? Overbruggend sociaal kapitaal brengt de banden met andere groepen in de samenleving in kaart. In welke mate slagen diverse gemeenschappen er in een context van toenemende diversiteit in bruggen te bouwen en samen één gemeenschap te vormen?

Jongeren die in kwetsbare omstandigheden opgroeien, missen vaak bindend sociaal kapitaal, waardoor ze ook niet in staat zijn het nodige overbruggende sociaal kapitaal te ontwikkelen om volwaardig deel uit te maken van de samenleving en een gemeenschap te vormen waarin ze zich verder kunnen ontplooien. Het versterken van die banden moet daarom de eerste focus zijn van elke maatregel die gewelddadige uitbarstingen wil vermijden. Daar ligt een belangrijke faciliterende opdracht voor de Brusselse regering en de betrokken gemeentebesturen.

De samenleving eist terecht een strenge bestraffing van de betrokken Brusselse delinquenten. Maar ook in de bestraffing is wijsheid noodzakelijk. Slim straffen is verstandiger dan blind straffen.

Misschien kan de jeugdrechter deze jongeren de ogen openen door ze in contact te brengen met de talloze jongeren uit het diverse Brussel die er wel voor gekozen hebben hun leven zinvol en maatschappelijk relevant te organiseren. Het is niet zo dat er geen kansen zijn. Je moet ze ook willen zien en grijpen, zegt Mohamed Oumansoer, een bijzonder effectieve consulent in de gesloten instelling van Mol. Volgens Oumansoer is het nooit te laat om een minderjarige te doen inzien dat het anders kan. Daarom zou ik het maximum van 220 uur gemeenschapsdienst dat de jeugdrechter aan de delinquenten kan opleggen volledig invullen met een verplichte deelname aan relevante projecten zoals de vzw’s Capital, ASATT en Molengeek, waarvan de positieve maatschappelijke impact bewezen is.