OpenAI en de gouden muur

Met het koningsdrama dat zich deze week in San Francisco afspeelde, kan je een nieuw seizoen van de reeks 'Succession' schrijven. In realtime kregen we een inkijk in de intriges die zich achter de schermen van OpenAI afspelen. Terwijl de onderhandelingen bezig waren, gaven de hoofdspelers op sociale media live commentaar op elkaars acties.

Toen Sam Altman wandelen gestuurd als CEO van het AI-bedrijf en met de mededeling ‘I love the OpenAI team so much’ dreigde om werknemers weg te lokken, kreeg hij een like van de coupplegers zelf. Toen verrader Ilya Sutskever zichzelf kruisigde met ‘I deeply regret my participation in the board’s actions’, werd hij daarvoor op zijn beurt liefdevol beloond met een hartje van Altman.

Om uit te leggen wat ik zo intrigerend vind aan dit koningsdrama, moeten we een sprong van 30 jaar maken. In 1992 schreef Harry Mulisch ‘De ontdekking van de hemel’, misschien wel zijn beste boek. In die ontzagwekkende roman steekt één hoofdstuk er nog meer bovenuit dan de rest: ‘De gouden muur’. Dat heeft mijn denken over leiderschap en macht gevormd. Bijna elk stuk dat ik schrijf, gaat in essentie over de gouden muur.

Stabiliteit

In ‘De gouden muur’ vertelt de vader aan de zoon hoe de maatschappij bestuurd wordt. Achter de gouden muur ligt de macht. Het is de plaats waar serieuze mensen belangrijke beslissingen nemen. De orde en rust in de maatschappij blijven bewaard omdat we denken dat er mensen in de samenleving zijn die verstandige beslissingen nemen met respect voor de regels die voor ons allen gelden.

Ons eigen leven is misschien een puinhoop, we modderen maar wat aan, maar achter de gouden muur weten de mensen wat ze doen. Daarom bevinden ze zich ook achter de gouden muur. En daarom geven we hen de macht die beslissingen te nemen. Het is de basis van democratie: we geven macht aan een kleine groep mensen van wie we geloven dat ze het beste met ons voorhebben.

Helaas, stelt de vader, achter die muur is het een even grote puinhoop als in onze eigen levens. De persoonlijke intriges, de kleine onhebbelijkheden en blunders, liefde en bedrog zijn even erg achter als voor de gouden muur.

Maar de reden dat er stabiliteit is in de maatschappij, zegt de vader, is het bestaan van die gouden muur. Die biedt de illusie dat er mensen zijn die weten wat ze doen. We aanvaarden hun gezag omdat een gouden muur hun eigen janboel en improvisatie aan het zicht onttrekt. Mocht die muur instorten, dan wacht ons eerst de ontgoocheling en daarna wellicht de revolutie.

Rommeltje

Dat maakt sociale media zo interessant, maar ook zo gevaarlijk. Het OpenAI-debacle toont ons in realtime het rommeltje achter de gouden muur. Snel schreven commentatoren de hoofdrolspelers allerhande slimme strategieën toe: Altman speelt het spel om zelf volledige controle te krijgen. Microsoft krijgt het personeel van OpenAI er gratis bij.

Dat is allemaal wishful thinking van mensen die liever de illusie in stand houden dat er effectief een gouden muur is. De werkelijkheid is prozaïscher samengevat in Hanlons scheermes: 'Schrijf nooit aan boosaardigheid toe wat eenvoudigweg verklaard kan worden door domheid.' Waar we duistere complotten zien, blijken improvisatie, toeval en geluk vaak een betere verklaring.

De weinige keren dat ik achter de schermen van de macht kon kijken, zag ik nooit superstrategen, maar louter mensen die aanmodderden zoals u en ik. Ziedaar de paradox. Maak alles transparant en we kunnen de powers that be ter verantwoording roepen. Maar breek de gouden muur af en je krijgt ook wantrouwen en populisme.