Op elk moment stroom garanderen is absurd

Het regeerakkoord bevestigt de nucleaire uitstap tegen 2025, maar die uitstap kan herbekeken worden bij onverwachte bevoorradingsproblemen. Dat roept de vraag op of het garanderen dat er nooit een stroomonderbreking is de hoogste prioriteit moet krijgen. Het antwoord kan niet simpeler zijn: natuurlijk niet. Dat zou intellectuele ketterij en een gigantische economische verspilling zijn.

Hernieuwbare energie heeft als nadeel dat de productie onregelmatig is en dat het opslaan van de opgewekte stroom moeilijk of duur is. Kernenergie zou de continuïteit van de stroomtoevoer garanderen. We moeten die verdienste echter relativeren, aangezien de nucleaire productie gecentraliseerd is. Het afgelopen decennium waarschuwde de overheid - ondanks een park van zeven kerncentrales - meer dan eens voor een black-out in de winter. Een samenloop van omstandigheden zoals noodzakelijk onderhoud, een panne, een constructiefout of sabotage kan een van de centrales plat leggen en de bevoorradingsgarantie doen verdampen.

Dat wil zeggen dat zelfs wanneer in 2025 twee centrales openblijven, de twijfel over de zekerheid van de stroomvoorziening niet weg is en afschakelplannen nodig blijven. Geeft toe, een avond zonder televisie en een diner bij kaarslicht heeft een zekere charme, maar uiteraard kijkt niemand uit naar een afschakeling. Laten geloven dat het nooit zal voorvallen, is echter een gevaarlijke illusie. We kunnen een aantal kern- of gascentrales stand-by houden ‘voor het geval dat’. Maar zelfs dat biedt geen absolute garantie, want door een combinatie van problemen kan zelfs die reservecapaciteit ontoereikend blijken. En de kosten lopen heel snel in de honderden miljoenen euro’s. Vandaar de intellectuele ketterij en de economische verspilling.

Banken

We kunnen een parallel trekken met de prudentiële controle op de banken. Banken dienen voldoende gekapitaliseerd te zijn, en wellicht beter dan ze dat vandaag zijn. Op een bepaald moment wordt het verder verhogen van de kapitaalvereisten echter contraproductief. Het voordeel van de grotere financiële stabiliteit weegt niet langer op tegen de maatschappelijke kostprijs van de gedaalde kredietverstrekking. Het goed kalibreren van de elektriciteitsproductie komt neer op een arbitrage tussen twee doelstellingen, net zoals in deze pandemie een arbitrage moet worden gemaakt  tussen twee gezondheidsdoelen: Covid-19 inperken en de toegang tot andere gezondheidszorgen garanderen.

In een recent interview in L’Echo stelde ik dat we het signaal moeten geven dat een of twee dagen stroomonderbreking per jaar niet het einde van de wereld is. Men stelt soms dat deze situatie kost wat kost vermeden moet worden, maar dat is niet het geval. De elektriciteitsvoorziening op elk moment garanderen is absurd.

Flauwekul

Bizar genoeg leverde die evidente uitspraak me een aantal grove opmerkingen op. ‘Ik heb nog nooit zo’n flauwekul gehoord! En dat een econoom dat zegt!’, tweette een mediagenieke professor elektromechanica. Uiteraard is het niet de bedoeling bewust te weinig capaciteit te voorzien. In een globale energiestrategie hoort naast interconnectie, flexibilisering en opslag ook een stuk afschakeling thuis. Men kan dat beter slim voorbereiden dan het te ontkennen. Dat zal de robuustheid van onze economie enkel ten goede komen.

In hun recente boek ‘Radical Uncertainty’ (2020) raden John Kay, voormalig columnist van Financial Times, en Mervyn King, voormalig gouverneur van de Bank of England, aan om zowel op politiek als op ondernemersvlak strategieën te ontwikkelen die veerkracht bieden bij onverwachte gebeurtenissen. De economie zal erbij winnen, door een verhoging van de stabiliteit en een verlaging van de kosten.

Betrek de consumenten erbij, en je zal zien dat nogal wat onder hen best kunnen leven met tijdelijke, vooraf aangekondigde onderbrekingen waarvoor ze vergoed worden. Liever dat dan zware extra lasten door het aanhouden van voldoende capaciteit (of dat nu via kerncentrales dan wel gascentrales gebeurt) om de combinatie van gebruikspieken en de productiedalen van hernieuwbare energie op te vangen.

Etienne de Callataÿ

Econoom en medeoprichter van Orcadia Asset Management