Millennials vs. democratie

In juni gaan 550.000 Vlaamse jongeren voor de eerste keer stemmen. De groeiende desillusie over en het wantrouwen in de democratie onder millennials (geboren tussen 1981 en 1996) en generatie Z (geboren tussen 1997 en 2012) moeten beleidsmakers tot ernstige introspectie dwingen.

Het wantrouwen tegenover de democratie groeit wereldwijd. Dat blijkt onder meer uit het onderzoek van Robert Foa van het Centre for the Future of Democracy aan de universiteit van Cambridge. Een rapport van die onderzoeksinstelling bevestigt dat in alle hoeken van de wereld het vertrouwen van jongeren (18-34 jaar) in de democratie aanzienlijk lager is dan bij welk andere leeftijdsgroep ook. Millennials over de hele wereld zijn meer gedesillusioneerd over de democratie dan generatie X of de babyboomers toen ze even oud waren, blijkt uit onderzoek bij bijna 5 miljoen respondenten in meer dan 160 landen tussen 1973 en 2020.

Ook bij ons groeit een generatie op met het gevoel dat ze wellicht de eerste is van wie de levensomstandigheden slechter worden dan die van de twee voorgaande. De uitdagingen voor de jonge generaties zijn dan ook groot: de kosten van de vergrijzing, de disruptieve effecten van nieuwe technologieën op de wereldeconomie en op de arbeidsmarkt, de klimaatverandering, het migratievraagstuk, de veranderende machtsverhoudingen ten nadele van het Westen en de mogelijke gevolgen voor de creatie van welvaart in de nabije toekomst.

Traagheid

In het boek ‘Generatie. Jonge oplossingen voor hedendaagse problemen’ legt Julien De Wit, de schrandere voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS), uit dat onze jongeren zich wel degelijk bewust zijn van de uitdagingen waarvoor we als samenleving staan en dat ook bij jongeren sprake is van een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Hij hekelt de just in time-mentaliteit bij jongeren, aan wie niet wordt uitgelegd dat democratie tijd vergt en dat dat maar goed is ook. De kloof tussen de urgentie van bezorgdheden waarvan de jongeren wakker liggen en de traagheid van democratische processen, in een tijd dat politieke marketing de bovenhand haalt van politieke betrokkenheid en inhoud, creëert desillusie en bevordert een gevoel van deconnectie.

Specifieke problemen versterken het wantrouwen van jongeren in ons land. In ons immobiliserend particratisch systeem stellen politieke partijen zich om de vijf jaar bloot aan de wil van een veelal misnoegde kiezer met partijprogramma’s die geënt zijn op de demografisch dominante leeftijdscohorten. De permante strijd om macht, en vooral de angst voor het inboeten daaraan, staat noodzakelijke hervormingen die perspectief geven aan jongeren in de weg.

Hervormen

De rol die sociale media spelen in de nieuwsconsumptie en -beleving van jongeren, vooral in tijden van verkiezingen, helpt evenmin. Volgens de Mediamonitor van het Nederlandse Commissariaat voor de Media halen jongeren hun nieuws vooral van sociale media. Dat is bij ons niet anders. Nepnieuws, gerichte desinformatiecampagnes en het echokamereffect ondergraven het vertrouwen in democratische systemen verder.

Niemand wordt als democraat geboren. Om een open samenleving te blijven is het noodzakelijk dat jongeren vertrouwen hebben in democratische instellingen. Om dat vertrouwen te herstellen, moeten we diepgaand durven te hervormen – op het vlak van onderwijs, arbeidsmarkt, politieke participatie, maar vooral ook de werking van de politieke partijen. We moeten jongeren de kunst van het democratisch publiek debat aanleren. Een debat waarin ze zelf het woord nemen en waar ze hun verzuchtingen tot uiting brengen. Wie op zoek is naar inspiratie en concrete voorstellen, raad ik het boek van Julien De Wit aan.