Met IS ben je nooit klaar

Na de oorlog in Oekraïne lijkt nu ook de strijd in Gaza uit te monden in een langdurig conflict. Dat heeft zo zijn gevolgen voor de media-aandacht. Vooral in westerse media duiken de eerste tekenen op dat de lezers oorlogsmoe zijn. Live updates liggen soms een hele dag stil en nieuws over de strijd haalt vaak niet eens meer de eerste bladzijden, laat staat de voorpagina. Nochtans komt deze oorlog stilaan in een nieuwe, crucialere fase. Met elke dag dat het Israëlische leger blijft vechten in Gaza - en daarbij talloze burgerslachtoffers maakt - groeit de kans op het uitbarsten van een breder regionaal conflict.

De strijd draait al lang niet meer om het uitschakelen van Hamas of de andere Palestijnse terreurorganisaties. Hij blijft evenmin beperkt tot een wraakactie voor de aanval op 7 oktober 2023. Laat staan dat premier Benjamin Netanyahu nog streeft naar een veilige terugkeer van de resterende gijzelaars. In het kluwen van wankele allianties en oude vijandschappen in de regio duiken nu tal van spelers op die in de marges van deze nieuwe brandhaard hun voordeel willen doen. Daaronder een van de meest sinistere groeperingen van deze eeuw: Islamitische Staat (IS).

In 2019 kwam met de val van Baghuz in Syrië een einde aan het terreurbewind van het zelfverklaarde kalifaat. Niet lang daarna sneuvelde Abu Omar al-Baghdadi, de leider van IS. Voor velen leek het definitieve einde van IS een uitgemaakte zaak, de ruggengraat van de terreurbeweging was gebroken. Het zelfverklaarde kalifaat had geen eigen territorium meer. Duizenden jihadi’s waren omgekomen in de strijd en tienduizenden volgelingen, onder wie veel vrouwen en kinderen, zaten in gevangenenkampen. Verspreid over Syrië en Irak waren hier en daar nog wat verzetshaarden en rondtrekkende bendes.

Dood en verderf

Restanten van de eens zo talrijke IS-milities doken de jaren daarna op in de Sahellanden, in Afghanistan en zelfs in Oost-Congo. Hun geharde troepen zaaien met afpersing en aanslagen wanhoop, dood en verderf onder de lokale bevolking en bedreigen de lokale evenwichten. Maar tot een echt groot gevaar leken ze niet meer te kunnen uitgroeien. Samen met het initiële succes leek ook hun rekruteringspool opgedroogd.

Maar met een terreurbeweging ben je nooit helemaal klaar. Zeker niet een die zo mobiel, fanatiek en veelzijdig is als Islamitische Staat. En nu neemt die zijn hartland in het Midden-Oosten opnieuw in het vizier.

Daar heeft de oorlog in Gaza deels mee te maken. Het onvermogen van de Verenigde Staten om bondgenoot Israël tot vredesgesprekken aan te zetten, heeft gevolgen voor hun reputatie. In Syrië en Irak weerklinkt almaar luider de roep dat de Amerikaanse troepen moeten vertrekken. Er zijn nog altijd ongeveer 3.500 militairen gestationeerd in de regio, onder meer om de laatste verzetshaarden van IS mee op te ruimen.

Volgens een rapport van de International Crisis Group kan dat scenario de heropleving van IS betekenen. Het Iraakse noch het Syrische leger is in staat een vuist te maken tegen dergelijke bedreigingen. De chaos van het Midden-Oosten, de groeiende haat tegen Israël en de verregaande bemoeienissen van door Iran gesteunde sjiitische groeperingen kunnen de motoren van een nieuwe rekruteringsgolf worden.

Veel Europese landen houden angstvallig in de gaten wat de gevolgen van de aanslepende oorlog in Gaza kunnen zijn voor hun eigen maatschappelijke evenwicht. En al zeker die landen waar dit jaar verkiezingen op het programma staan. In de ogen van voornamelijk moslimkiezers is de Europese reactie op de vele Palestijnse burgerdoden lauw, laakbaar en zelfs misdadig. Allemaal koren op de molen van sommige populistische partijen. Maar als Islamitische Staat weer kan uitgroeien tot een factor van belang in het Midden-Oosten is dat misschien nog de minste van onze zorgen.