Krijgen we een Duits Biden-moment?

De economische miserie, het onvermogen structurele veranderingen door te voeren en als klap op de vuurpijl geopolitieke schokken vergen veel van de Duitser. Nu komt er, na de opkomst van extreemrechts en -links en de eerste val van een regering in meer dan 40 jaar, mogelijk een novum bij: een zittende kanselier die door zijn eigen partij niet wordt genomineerd om naar de volgende verkiezingen te gaan.

De Duitse politiek draait deze week maar om één onderwerp. Stellen de sociaaldemocraten van de SPD kanselier Olaf Scholz opnieuw op, of wordt het Boris Pistorius, de minister van Defensie?

Scholz is de minst populaire bondskanselier sinds het bestaan van opiniepeilingen. In de lijst met de populairste 20 Duitse politici staat hij al weken op 19 of 20. Op nummer één? Boris Pistorius. Dat verschil veroorzaakt onrust in de partij en vooral in het parlement, waar de SPD de helft van haar zetels vreest te verliezen. Met Pistorius, luidt de redenering, is een redding nog mogelijk.

‘Niet Scholz’ is niet zomaar een slogan van de CDU of andere partijen, maar een strategie die de minister-president van Brandenburg Dietmar Woidke, een partijgenoot van Scholz, heeft ingezet. Woidke vermeed samen met Scholz op campagne of verkiezingsaffiches te worden gezien. Het werkte.

De charme van Pistorius is niet dat hij voor een ander beleid staat dan Scholz. Beiden behoren tot de conservatieve vleugel van de sociaaldemocraten. Zijn charme bestaat er vooral in dat hij niet Scholz is. Dat hij duidelijke taal spreekt, en geen enkele rol speelde bij de spanningen en de uiteindelijke breuk van de coalitie.

Historische dagen

Pistorius zelf drukt het gerucht van een wissel niet compleet de kop in. Wel zei hij afgelopen week dat kandidaat-kanselier zijn geen onderdeel uitmaakte van zijn levensplanning. Waarna hij eraan toevoegde dat hij een partijsoldaat is, en dat in de politiek niets uit te sluiten valt - behalve dan de positie van de paus. Pistorius is protestants. Vertaald betekent dat: als hij wordt gevraagd, zegt hij niet nee.

Of de SPD met Pistorius een grotere kans maakt om uit het dal te klimmen, is verre van duidelijk. Het kan een Biden-moment voor de SPD zijn: als Scholz terugtreedt, kan dat de leden en kiezers mobiliseren. Vasthouden aan Scholz kan dan weer uitdraaien op een Laschet-moment voor de SPD. De bijna vergeten Armin Laschet was bij de vorige verkiezingen de zeer ongeliefde kandidaat van de CDU, die vanwege partijpolitiek de voorkeur kreeg boven de veel populairdere Beierse minister-president Markus Söder. Het resultaat was een electorale duikvlucht en een voorspelbare nederlaag.

De SPD moet de komende dagen een beslissing nemen: vasthouden aan een ongeliefde kanselier, in de hoop dat hij op een magische manier het tij kan keren. Of kiezen voor een Biden-moment met geen enkele garantie op succes, maar wel een plek in de geschiedenisboeken met de primeur van een zittende kanselier die niet opnieuw aantreedt. Hoe dan ook blijven het historische dagen in de Duitse politiek.