Ian Bremmer | Trump zet VS weer op ramkoers met China

De Amerikaanse president Joe Biden en zijn Chinese collega Xi Jinping hebben in 2024 de spanningen tussen de VS en China binnen de perken gehouden. Aan die fragiele stabiliteit komt een einde als Donald Trump later deze maand weer zijn intrek neemt in het Witte Huis. De ongecontroleerde ontkoppeling van 's werelds belangrijkste geopolitieke relatie vergroot het risico op wereldwijde economische ontwrichting en crisis.

Trump zal zijn tweede termijn aanvatten met nieuwe tarieven op Chinese goederen om Peking tot een nieuw economisch akkoord te dwingen. De tarieven zullen geen 60 procent bedragen, het niveau waarmee hij tijdens de campagne dreigde, maar het toptarief op alle Chinese importproducten verdubbelt allicht tot ongeveer 25 procent tegen het einde van 2025.

Ondanks de aanhoudende zwakte van de Chinese economie zullen de Chinese leiders krachtiger reageren en minder toegevingen doen dan tijdens Trumps eerste termijn. Een verzoenende aanpak zal de woede bij de bevolking alleen maar aanwakkeren, vrezen ze, omdat die een nationale vernedering lijkt te accepteren. Een constructievere houding tegenover de VS heeft alleen maar de terugkeer van ‘Tariff Man’ Trump opgeleverd. Waarom dan het pragmatische pad blijven volgen? De dreigementen van Trump passen in een lange reeks aanvallen vanuit Washington die bij velen in Peking het vermoeden bevestigen dat de VS vooral de opkomst van China als grootmacht willen verhinderen.

Het gevoeligste onderwerp in de betrekkingen is het technologiebeleid. Peking verzet zich tegen wat het beschouwt als pogingen van de VS om de technologische ontwikkeling van het land te stuiten en zo de economische opkomst van China af te remmen. Het veiligheidsteam van Trump zal meer Chinese bedrijven op de entiteitenlijst zetten, waardoor het voor hen moeilijker wordt om licenties te krijgen, en zal de exportcontroles naar meer sectoren uitbreiden. Net als Biden zal Trump de export van geavanceerde computerchips naar Chinese technologiebedrijven beperken.

Peking heeft al laten zien dat het geen vergeldingsmaatregelen schuwt door de export van kritieke mineralen en de technologie om die te verwerken te beperken. Kritische mineralen zijn van vitaal belang voor de productie van onder meer elektrische auto's, computers en andere goederen die Washington als essentieel voor de nationale veiligheid beschouwt.

Taiwan

Hoewel er geen risico is op een Chinese invasie in 2025, zullen de geschillen over Taiwan de Amerikaans-Chinese relaties ook dit jaar verzieken. Trump lijkt niet geïnteresseerd in Taiwan, maar de meer havikachtigen in zijn team, onder wie de minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en de nationale veiligheidsadviseur Mike Waltz, zullen niet alleen aandringen op nauwere banden met Taipei, maar ook op een explicietere Amerikaanse garantie voor de veiligheid van Taiwan. Dat is een rode lijn voor Peking.

Voorlopig gaan de Chinese leiders ervan uit dat ze de nationalistische president van Taiwan, William Lai, in toom houden. Waarschijnlijk hebben ze het bij het rechte eind. De economie van Taiwan blijft sterk en Lai hoeft China niet te provoceren om zijn populariteit te vergroten. Maar als Peking merkt dat Taipei stappen zet naar een grotere de facto onafhankelijkheid of als Washington een andere rode lijn overschrijdt - door een bezoek van een Amerikaanse topdiplomaat of als Amerikaanse marineschepen voor anker zouden gaan in een Taiwanese haven - kan China militair escaleren. Het risico daarop neemt toe naarmate de Taiwanese verkiezingen van 2028 naderen en Peking een nieuwe overwinning van Lai wil voorkomen.

China noch de Verenigde Staten willen een crisis in 2025. Zowel Xi als Trump hoopt voorrang te kunnen verlenen aan het binnenlands beleid. Xi wordt geconfronteerd met ernstige economische problemen, zorgen over de sociale stabiliteit en een militair leiderschap in het slop. Trump wil vermijden dat de Amerikaanse aandelenmarkt instort en hoopt deals te sluiten die het vertrouwen in zijn leiderschap een boost geven. Met de volledige controle over het parlement en zijn partij staat Trump er beter voor dan Biden ooit om Washington met één stem te laten spreken.

Maar een basis voor een overeenkomst die de bredere betrekkingen tussen de VS en China versterkt, ontbreekt. Peking kan aanbieden meer Amerikaanse landbouwproducten en energie aan te kopen. Dat kan Amerikaanse bedrijven die in China zaken willen doen goed uitkomen. Xi kan groen licht geven voor meer Chinese investeringen in de VS, en zelfs een actievere rol spelen bij het bereiken van een staakt-het-vuren in Oekraïne. Maar geen van die gebaren zal volstaan voor Trump en de haviken in zijn regering, die geloven dat de opkomst van China slecht is voor de VS. De vastberadenheid van Trump om de druk op China en zijn haperende economie op te voeren, zal de Chinese leiders in de tegenovergestelde richting duwen.

Elon Musk

In de banden tussen de VS en China zitten twee wildcards: Trump zelf en zijn nieuwe favoriete adviseur Elon Musk. Trump kan proberen een betere persoonlijke relatie met president Xi op te bouwen. Musks vele commerciële belangen in China kunnen van hem een nuttige tussenpersoon maken. Maar de krachten die de VS en China in tegenovergestelde richtingen duwen, zijn veel groter.

De gevolgen van de naderende breuk zullen over de hele wereld voelbaar zijn. De meeste landen hebben geen belang bij een nieuwe Koude Oorlog, die er op korte termijn ook niet in zit. Maar belangrijke bondgenoten en handelspartners van de VS, zoals Japan, Zuid-Korea, Mexico en de EU, kunnen almaar meer gedwongen worden partij te kiezen - zeker als het gaat om zaken die met nationale veiligheid te maken hebben. En dat zal hun economieën aanzienlijk schaden.