Hoe sterk is de eenzame jihadist?

Het lijkt een ongeloofwaardige plotlijn van een serie op Netflix of Streamz. Een in oranje fluokledij gehulde moslimextremist opent het vuur op Zweedse voetbalsupporters, waarbij twee doden vallen. Daarna stapt hij doodgemoedereerd op een scooter en tuft door de straten van onze hoofdstad, af en toe ‘Allahu Akbar’ slakend. Bij het zien van de beelden doemt een parafrase op van een nummer van de Nederlandse zanger Boudewijn de Groot: 'De eenzame fietser'. Hoe sterk is de eenzame jihadist die kromgebogen over zijn stuur tegen de wind zichzelf een weg baant? 

Al is het de vraag of de aanslag van de 45-jarige Tunesiër Abdesalem Lassoued wel het werk was van een eenling. Het kan niet anders dan dat de dader hulp kreeg. Hij geraakte niet aan Belgische papieren, maar wel aan een Amerikaans oorlogswapen. Hij kwam kennelijk niet in aanmerking voor gezinshereniging, maar had hier wel vrouw en kind. Hij verbleef nooit in een opvangcentrum van Fedasil, maar had onderdak in Schaarbeek. Hij geraakte niet uitgeprocedeerd, maar bromde met een tweewieler door de stad. Eigenlijk bewoog hij zich door een schimmenrijk, maar dan voor levenden.

Lassoueds spookbestaan doet tal van vragen rijzen over de parallelle werelden in ons land waar mensen jaren nadat hun asielaanvraag werd afgewezen kunnen blijven hangen. Zelfs met hun gezin met minstens één kind van schoolgaande leeftijd. Waar adressen en jobs worden verstrekt zonder dat die mensen opduiken op de radar van vele overheidsdiensten. Voor zover zulke mensen een statuut hebben, is het er hooguit een ‘van onder de archiefkast’.

Net goed voor de onderwereld, die draait op zwartwerk, mensenhandel en uitbuiting. Gevoed door onder meer een niet-opdrogende stroom uitgeprocedeerde asielzoekers. Cui bono in een dergelijk illegaal circuit? In elk geval de salafistische doctrine al Wala wa al Bara, wat betekent dat de moslim de plicht heeft absolute loyauteit (wala) te betonen aan God en medegelovigen, maar volledig afstand (bara) dient te nemen van niet-moslims. Eigenlijk is het een boodschap tot desintegratie die voor mensen met papieren aanstuurt op een parallelle samenleving. Voor sans-papiers is het de snelweg naar problematische radicalisering met een drietrapsraket: ‘ongelovigen’ vermijden, haten en belagen.

Waanzinnigste complottheorieën

Er is ook nog dat andere parallelle circuit. Waar online predikers de absolute vrijheid in het doolhof van de sociale media misbruiken om haat te zaaien tegen alles wat westers, feministisch en vrijdenkend is. Waar de onthoofding van de Franse leraar Samuel Paty, de aanslag op Charlie Hebdo en de recente moord op de leerkracht Dominique Bernard in Arras worden verheerlijkt als waren het schermutselingen in de strijd van het ware geloof. Waar het volstaat dat enkele burgers een exemplaar van de Koran verbranden om pagina’s vol met de waanzinnigste complottheorieën over Zweden in het leven te roepen. Waar de weerzinwekkende terreurdaad van Hamas op veel steun kan rekenen.

Het is die duistere wereld waar Abdesalem Lassoued tegenover gelijkgestemden zijn gal spuwde met haatdragende boodschappen en jihadistische oproepen. Waardoor hij, en met hem wellicht veel anderen, terechtkwam in de maalstroom van de radicalisering. Een parallel universum waar de toegang tot oorlogswapens blijkbaar geen enkel obstakel is. Een wereld van verdoken radicalisering, schijnbaar onttrokken aan het oog van politie en veiligheidsdiensten.

Het coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse OCAD maakt melding van 700 extremisten en terroristen die prioritair worden opgevolgd. Van hen komt 87 procent uit de hoek van een jihadistische ideologie. Extreemrechts is goed voor iets minder dan 10 procent van de opgevolgde individuen.

Het potentiële gevaar van rechts-extremisme kan terecht op veel aandacht rekenen. Maar dat mag ons niet blind maken voor de gevaren van het moslimfundamentalisme dat online bijval krijgt van supporters, offline kan rekenen op een ondersteuningsnetwerk, en bovendien aangewakkerd wordt door de woelige wereldpolitiek en een gebrekkig migratiebeleid. Want een jihadist heeft vele vaders en moeders.