Feestdis

Het wordt gewis begroet als ultiem superioriteitsstatement. Maar is het niet net zeer arrogant om van alles zomaar te poneren? Waarop baseer je je als je, niet zelden na een copieuze maaltijd met aangepaste wijnen, een rafelige mening te berde brengt, veelal gesteund op de simpele inspiratie van het moment, aangevuurd door ampele graden alcohol?

Het blijft dan enkel leuk wanneer de tafelgenoten eenzelfde houding aannemen en even serieus een even betwistbare als volstrekt ongegronde tegenmening formuleren. Wee echter degene die zich voordien over het onderwerp geïnformeerd heeft en dat zinnetje uitspreekt. Hij wordt zonder uitzondering als valsspeler geoormerkt. Alleen de toogfilosoof wordt als sparringpartner getolereerd. Achteraf, wanneer de onverlaat die naar bronnen vraagt, meestal na een korte verontschuldiging, huiswaarts keert, wordt meesmuilend diens weinig kameraadschappelijk karakter aan de kaak gesteld. Hij respecteert nooit de mening van anderen, is de zeer breed onderschreven analyse die, zuiver toeval, steeds samenvalt met het op tafel zetten van een exquise Grappa.

Natuurlijk is zo’n situatie nagenoeg onbestaand in onze werkomgeving en onze vriendenkring. Aangezien we steeds, onvervaard, de waarheid opzoeken, zuigen we steeds met goeddoende gulzigheid de wijsheid op van mensen met meer eruditie, ervaring en opzoekingsuren op de teller om terstond en met welbehagen onze vastigheden in het uitpuilende archief van het rijk der fabelen te klasseren.

We zijn, daar staan we te weinig bij stil, echte zondagskinderen. Want de rest van de mensheid is niet zo snel bereid om een nieuwe waarheid te aanvaarden, laat staan zijn gedrag te veranderen. Vele slimme mensen hebben het dilemma ‘Everybody wants to change the world, but nobody wants to change’ en toch is er evolutie, bestudeerd, maar de leukste blijft William Gladwell, die zich, in zijn fenomenale ‘The Tipping Point’, doodsimpel afvraagt ‘Wat zorgt ervoor dat een idee aanslaat?’

Veel dingen blijkbaar, maar niet dat het een goed idee moet zijn. Het nazisme is niet direct het beste idee in de geschiedenis geweest maar toch sloeg het aan. Ratio speelt een zeer geringe rol bij verandering. Hersenonderzoek toonde aan dat slechts 0,04 procent van onze beslissingen rationeel genomen wordt. We zijn 99,96 procent van de tijd bezig om onze emotionele beslissingen achteraf te motiveren. Dat gebeurt al een halve nanoseconde na het nemen van beslissingen. Daarom denken we dat we rationeel zijn.

Regeringen, CEO’s en topambtenaren zijn er nog steeds van overtuigd dat als we maar, natuurlijk heel rationeel onderbouwd, weten waar we naartoe willen, alles lukt. Verandering is alleen maar hard doorzetten. Toch? De jongste 20 jaar heb ik mijn kost verdiend door dingen te veranderen en tot mijn scha en schande heb ik moeten vaststellen dat het zo niet in elkaar steekt. Je doelstellingen kunnen rationeel zijn, moeten rationeel zijn maar je slaagt alleen door rekening te houden met wat mensen gelukkig maakt en wat ze minder ongelukkig maakt. Je kunt de dingen alleen mét mensen veranderen, nooit tegen mensen.

Een regering, een CEO of een topambtenaar die geen rekening houdt met de emoties van de mensen, maakt het zichzelf erg moeilijk. Jammer genoeg bewijzen ze dat iedere dag. Maar mochten ze aan je feestdis zitten, vraag hen niet of ze dit gelezen hebben.

Frank Van Massenhove is voorzitter van de directie Sociale Zekerheid. Hij schrijft deze tweewekelijkse column in eigen naam.