Disproportionele reactie Netanyahu is godsgeschenk voor terreurbewegingen

Opflakkerend geweld in en rond Gaza is niets nieuws. Sinds de verkiezingsoverwinning van Hamas in 2006 en de permanente militaire blokkade van de Gazastrook door het Israëlische leger laait het geweld tussen beide partijen geregeld op. Maar de huidige escalatie is uniek. Daarom kan het eigengereide optreden van Europees Commissievoorzitster Ursula von der Leyen, met een blitzbezoek aan Israël en verklaringen die niet politiek gedekt waren, grote gevolgen hebben.

Het is sinds de Zesdaagse Oorlog in 1967 geleden dat in het Israëlisch-Palestijnse conflict in zo’n korte tijd zoveel doden vielen. Sinds de Tweede Wereldoorlog vielen nooit zoveel Joodse slachtoffers op één dag als op 7 oktober 2023. Ook de vergeldingsacties tegen Gaza zijn ongezien. In acht dagen vielen bij Israëlische bombardementen meer dan 2.750 doden, onder wie 1.030 Palestijnse kinderen.

Hamas noch de Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft veel stimulansen om het conflict te de-escaleren. Door de Saoedisch-Israëlische toenadering zien zowel Hamas als zijn Iraanse broodheren een existentiële crisis tegemoet. De felgeplaagde Netanyahu vecht al een jaar voor zijn politieke overleven, na corruptieschandalen, massaprotesten tegen zijn juridische hervormingen en felle kritiek van de inlichtingendiensten en het leger.

Het conflict is ook uniek omdat de twee invloedrijkste actoren, de Verenigde Staten en de Europese Unie, geen ‘call for restraint’ hebben uitgevaardigd. Dat is diplomatieke taal voor ‘we staan een zekere gradatie van vergelding toe, maar hou het binnen de perken’.

De VS en het Verenigd Koninkrijk sturen oorlogsschepen naar de regio ter ondersteuning van Israël. In talrijke verklaringen negeren Amerikaanse en Europese hoogwaardigheidsbekleders de slachtoffers aan Palestijnse kant. In Frankrijk, het VK en Berlijn geldt een verbod op pro-Palestijnse betogingen en symbolen. Dat alles zet kwaad bloed in de Arabische wereld, wat in de kaart van jihadistische terreurgroepen speelt. 

Het belangrijkste doel van terreurbewegingen is escalatie. Door gruwelijke aanslagen hopen ze op een overreactie die leidt tot een gewelddadige reeks incidenten die de steun voor hun zaak vergroot. De disproportionele reactie van Netanyahu tegen het nihilistische geweld van Hamas is een godsgeschenk voor alle jihadistische terreurbewegingen in de regio.

Met de consolidatie van de Syrische burgeroorlog door het Assad-regime, de implosie van Al Qaida en de vernietiging van IS in de Levant raakten de laatste restanten van bepaalde terreurgroepen in het Midden-Oosten de afgelopen jaren op een zijspoor. Op enkele slagvelden in de Sahel na hebben de belangrijkste terreurbewegingen een tijd geleden een diepe neerwaartse spiraal ingezet.

De op til staande invasie en mogelijke annexatie van Gaza door het Israëlische leger, waardoor 2,3 miljoen Palestijnen op de vlucht dreigen te slaan, speelt in de kaart van verschillende terreurbewegingen. Die hebben bij een verdere escalatie een wervend verhaal om rekruten en middelen op te halen in de regio.

De carte blanche van het Westen aan de op wraak beluste Israëlische regering dreigt verstrekkende gevolgen te hebben. Scenario’s zoals in 2015 - foreign fighters, enorme vluchtelingenstromen, massaprotesten en imploderende regimes in het Midden-Oosten, terreuraanslagen in Europa en een wederopstanding van populistische krachten - lijken plots niet meer veraf.