Carsten Brzeski | Duitsland snakt naar duidelijkheid

Het is gebeurd, ten langen leste. Na maanden over elkaar heen rollen en geruzie in het openbaar is de Duitse bondsregering gevallen. Het was de hoogste tijd. Na het vele geaarzel, gemompel en minimaal beleid verdient het land duidelijkheid en richting voor een koers uit de economische misère.

De regering van kanselier Olaf Scholz zat al maanden, eigenlijk al vanaf het begin, in een relatiecrisis. Ruziën in het openbaar was een dagelijks ritueel. De chemie tussen de drie kopstukken van de coalitie, die in de eerste jaren van de Ampel-regering nog in staat was de politieke plooien glad te strijken, is verdwenen.

Plooien over hoe om te gaan met de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis konden de afgelopen twee jaar nog worden overbrugd. Maar de verschillen over hoe om te gaan met de zwakke economie en over het ontwikkelen van een economische visie voor Duitsland waren een onoverkomelijk breekpunt.

Het einde is een verademing. Het elkaar de tent uit vechten was niet meer om aan te zien. In de afgelopen twee weken was er in variërende constellaties veel overleg tussen de sociaaldemocraat Scholz en de industrie en tussen de liberale minister van Financiën, Christian Lindner, en de industrie. Met als gevolg twee verschillende, niet intern afgestemde beleidsvoorstellen: dat van Lindner en dat van minister van Economische Zaken Robert Habeck. Discussie over de juiste koers is lovenswaardig, maar niet als die in een en dezelfde regering vooral via de media wordt gevoerd.

De soloacties maakten al duidelijk dat de coalitie op springen stond. Inhoudelijk waren er mogelijkheden geweest om weer bij elkaar te komen. Met hervormingen en - niet of - investeringen. Maar de politieke wil was er niet meer. Tussen Scholz en Lindner moet er ook een persoonlijke breuk geweest zijn, zoals de officiële verklaring van Scholz over het einde van de regering duidelijk liet zien. Het vertrouwen was weg.

De komende dagen zal nog veel worden gespeculeerd over wie wie uit de regering heeft gegooid en wie echt verantwoordelijk is voor het voortijdige einde van de Ampel-coalitie. Duitsland trekt waarschijnlijk eind maart naar de stembus. Of alles dan beter wordt, is de vraag. Het enige voordeel van vervroegde verkiezingen is dat de campagne waarschijnlijk over de economie gaat en niet over immigratie of de oorlog in Oekraïne. Als de campagnestrategen van de traditionele partijen hun best doen, kan dat vooral stemmen kosten aan het extreemrechtse AfD, dat een sterk economisch profiel mist.

Nog erger leed op komst

Duitsland snakt naar duidelijkheid. Een duidelijk plan tegen de opwarming, energiezekerheid en investeringen in industrie en infrastructuur, kortom een plan weg uit de economische misère. De overwinning van Donald Trump in de Amerikaanse verkiezingen maakt het leed wellicht nog erger. Met tarieven op Europese auto’s, Duitse industriebedrijven die wegens de lagere belastingen en deregulering naar de VS vertrekken en meer Russische dreiging na een slecht akkoord over Oekraïne.

Duitsland en Europa hebben nu leiderschap nodig. Hoognodig. Scholz zei ooit dat wie ‘leiderschap bij hem bestelde dat ook ging krijgen’. Het werd eerder een ‘return to sender’, een retourtje. Als de regering dat leiderschap niet kan of wil bieden, is het goed de gevolgen daaruit te trekken. Want zoals Lindner ooit zei toen hij wegliep van de regeringsonderhandelingen in 2017: ‘Het is beter niet te regeren dan slecht te regeren.' In 2024 geldt dat voor de hele regering.