Maak Tax-on-web meer interactief

Door Jan-Emmanuel De Neve, professor Economie en Politiek aan University College London en London School of Economics, en Peter Van Rompuy, Vlaams parlementslid (CD&V). De Neve werkt mee aan de experimenten waarvan hieronder sprake. De VS en Groot-Brittannië hebben op dergelijk onderzoek al beleid geënt, in het kader van meer 'evidence based policy'

Nieuwe experimenten van Amerikaanse en Britse onderzoekers tonen aan dat indien belastingbetalers bij het invullen van hun belastingbrief geïnformeerd worden over waar hun geld aan besteed wordt en tevens de kans krijgen hun mening hieromtrent te uiten, de bereidheid om correct te betalen stijgt. Aangezien de betalingsachterstand van opeisbare belastingen in België minstens 1,3 miljard euro bedraagt, zou zelfs een lichte verbetering van de betalingsbereidheid al voor heel wat bijkomende inkomsten kunnen zorgen, zonder verdere frustratie onder de belastingbetalers.

In één van de experimenten werd aan 1.000 mensen gezegd dat ze 10% minder belastingen konden betalen indien ze gebruik zouden maken van een achterpoortje. In dit experiment kreeg een representatieve groep onder de deelnemers informatie over waar de overheid het geld aan spendeert en ze kregen de kans hun opinie hieromtrent mee te geven.

20 procent

De resultaten waren sterker dan de onderzoekers zelf verwachtten. Onder de groep deelnemers die de kans kregen hun eigen opinie uit te drukken - ook al wisten ze dat het resultaat uiteraard niet bindend zou zijn - maakte meer dan de helft geen gebruik van het achterpoortje. Dat is een sprong van 20 procent tegenover de groep mensen die niet betrokken werden bij hoe hun belastingen worden besteed.

Minstens even opmerkelijk is dat de aangegeven voorkeuren - gemiddeld - in grote lijnen samenvallen met de bestaande verdeling van de overheidsmiddelen. Ieder individu heeft wel zijn persoonlijke voorkeuren voor meer of minder investeringen in bijvoorbeeld defensie of gezondheidszorg. Maar de algemene tendens valt nauw samen met de huidige budgettaire prioriteiten.

In ons land zou Tax-on-web zich uitstekend lenen als een kosteloze manier om de mensen te informeren en naar hun prioriteiten te luisteren. Het is ook perfect mogelijk om de anonimiteit te garanderen.

Nudge Unit

Uit gelijkaardig onderzoek van andere academici blijkt dat ook andere - meer beperkte - aanpassingen aan de belastingbrief al kunnen leiden tot een vlottere betaling. Zo blijkt dat als de aangifte bij het begin van de brief ondertekend moet worden - en niet zoals nu aan het einde - meer mensen correct betalen. Naast de klassieke inspanningen tot fiscale vereenvoudiging en de strijd tegen fiscale fraude, kunnen deze nieuwe inzichten helpen om te komen tot een vlottere inning van de belastingen.

De opmerkelijke resultaten van dit nieuw type onderzoek naar het economisch gedrag van mensen werden door Amerikaans president Obama en de Britse eerste minister Cameron al in praktijk gebracht. Ze hebben daarvoor zelfs een bijzondere cel opgericht, het Behavioural Insights Team. Dit team staat beter bekend als de ‘Nudge Unit’, naar de titel van de bestseller Nudge van de economen Richard Thaler en Cass Sunstein. De samenwerking tussen academici en beleidsmakers heeft zo reeds geleid tot nieuwe inzichten die op een slimme, menselijke en kosteloze wijze proberen de burgers een licht duwtje of ‘nudge’ te geven in de goede richting.

Het onderzoek omtrent een meer interactieve belastingbrief die burgers de kans geeft hun mening te uiten over budgettaire prioriteiten wordt nu een proefproject bij het Britse departement voor Financiën onder de hoede van het Behavioural Insights Team. Het is hoog tijd dat de politiek ook in ons land zo’n ‘nudge unit’ aan het werk zet om innovatieve ideeën te testen en bij te dragen tot beleid dat empirisch onderbouwd is. De buitenlandse voorbeelden tonen aan dat de baten een veelvoud bedragen van de kosten.