Voor de boeren beginnen de stikstofzorgen pas

Elke ontwikkeling, elke discussie en elke aankondiging over het stikstofdossier brengt heel wat teweeg in landbouwkringen. Soms roept het vragen op, soms zorgen en soms zelfs hoop. Nu het nieuwe stikstofadvies van de Raad van State afgeleverd werd en de stemming over het decreet in het parlement nadert, lijkt het nu of nooit voor een van de meest tumultueuze dossiers van de Vlaamse regering. Dat dreigt opnieuw vooral veel vragen en zorgen mee te brengen. Van hoop is nog weinig sprake.

Terwijl de Vlaamse regering na de stemming de politieke zorgen van zich af kan schudden, begint voor boeren een nieuwe fase van uitdagingen. Kunnen bedrijven voldoen aan de zware reductiedoelstellingen? Hebben bedrijven daarvoor voldoende tijd? Kunnen ze hun rendabiliteit behouden, of die nog bijsturen? Kunnen jonge boeren nog een overname doen? Hoelang voor het decreet sneuvelt? Wat zijn dan de gevolgen voor de verleende vergunningen? Begint alles opnieuw?

Het enige waarvan we bijna zeker zijn, is dat deze fase wellicht niet dezelfde aandacht zal krijgen als de politieke debatten. Hoewel ook nadien veel op het spel staat voor de sector die ons voedsel produceert. De noden van jonge boeren zijn te nijpend om na drie jaar vergeten te worden. Voor boeren dreigt de jarenlange onzekerheid vervangen te worden door een jarenlange uitzichtloosheid. Een situatie die jaren zal aanslepen en die vooral te allen tijde vermeden had kunnen en moeten worden.

Bijzonder zorgwekkend is het gebrek aan perspectief voor jonge boeren. Deze nieuwe generatie boeren, die de toekomst van onze landbouwsector moet vormgeven, staat voor een enorme uitdaging. Zonder ruimte voor ontwikkelingsmogelijkheden is bij jonge boeren - die met een zware druk kampen van hoge kosten, een inadequate marktwerking of beperkte toegang tot grond - een grote bezorgdheid merkbaar voor wat de toekomst zal brengen.

De naderende stemming over het stikstofdecreet wordt met argusogen gevolgd. Op dat moment zal blijken hoe ernstig onze zorgen en noden genomen worden. Die zorgen en noden werden, net zoals de looptijd van het stikstofdossier, jaren geleden vastgesteld en zijn intussen ongetwijfeld op het bureau beland van elke beleidsmaker die enige betrokkenheid heeft met het stikstofdossier. Niemand zal achteraf kunnen beweren geen weet te hebben van wat jonge boeren nodig hebben.

De Europese Habitat-richtlijn heeft tot doel de biodiversiteit in de lidstaten te behouden en streeft naar het behoud en het herstel van natuurgebieden. Dat bedrijven vast komen te zitten was geen doelstelling toen de richtlijn in 1992 geschreven werd. Vandaag, nu de Vlaamse invulling ervan voorligt, hoeft dat ook geen gevolg te zijn. In plaats daarvan zou een doordachte uitwerking kunnen leiden tot het halen van ecologische doelstellingen zonder jonge boeren de das om te doen. De jammere vaststelling is dat de politieke onderhandelingen geen ruimte bieden om tot zo’n uitwerking te komen. In plaats daarvan werd halsstarrig vastgehouden aan het eerste stikstofakkoord, waarop 20.000 bezwaarschriften ingediend werden om aan te tonen waar het fout liep.

Terwijl de kans groot is dat de Vlaamse regering na woensdag haar stikstofzorgen achter zich laat, roepen wij in naam van jonge boeren nogmaals op tot een grondige bijsturing van het voorstel van stikstofdecreet. Het is overduidelijk dat de fundamenten in drijfzand staan. Morrelen in de marge is niet meer aan de orde en zal alleen leiden tot meer van hetzelfde: halfslachtige akkoorden en evenveel juridische mokerslagen. Alleen een doorstart, effectief vanaf nul beginnen, kan soelaas brengen. De shift van een depositiebeleid (gericht op de neerslag van de stoffen in een gebied, red.)  naar een emissiebeleid (gericht op de uitstootbron, red.) moet bovenaan op het prioriteitenlijstje komen te staan en sneller ingang vinden dan vanaf 2030. Alleen zo kan een toekomstgericht, werkbaar en wetenschappelijk onderbouwd kader natuurdoelstellingen combineren met perspectief.

Vergeet onze boeren nu niet. Vergeet onze boeren nadien niet.