Verliefd zijn VS en Europa nog niet

De politiek blijft verbazen, zeker als twee hoofdrolspelers plots een andere rol opnemen en het voorspelde script van een topontmoeting een totaal andere wending neemt. Woensdag hebben de Amerikaanse president Donald Trump en Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker tijdens hun ontmoeting in het Witte Huis een nakende handelsoorlog voorkomen. De wederzijdse complimenten waren dermate expliciet dat het bijna gênant werd.

Maar zijn de Verenigde Staten en Europa echt opnieuw in love? Een beetje voorbehoud is op zijn plaats. Voorlopig heeft Trump nog geen extra persconferentie georganiseerd om te beweren dat iedereen hem misbegrepen heeft. Juncker en zijn diensten hadden hun voorzorgen genomen door alles op papier te zetten in een gemeenschappelijke persmededeling. Dat maakte het Trump al moeilijker om achteraf een aangepaste versie van het akkoord de wereld in te sturen. Maar met de Amerikaanse president weet je nooit. Hij heeft doorgaans aan enkele populaire televisieshows of gemor uit zijn kritische achterban genoeg om zijn kar te keren. Wait and see.

Ook de Europese toon kan nog wijzigen. Vrijhandel blijft een gevoelig thema en de eensgezindheid in de EU was vooral beperkt tot het afwijzen van Trumps protectionisme. Nu er concrete maatregelen met winnaars en verliezers in het verschiet liggen, is het allerminst zeker of het Europese front zonder barsten blijft. De Duitse automobielindustrie mag een ruiker bloemen naar het Berlaymontgebouw sturen, maar of andere landen en sectoren even enthousiast blijven, valt nog te bezien. Niet voor niets heeft de Italiaanse regering eerder aangekondigd niet zomaar haar handtekening te zetten onder het CETA-verdrag dat de vrijhandel met Canada regelt.

Dat de Commissie er alles aan deed om vooraf de verwachtingen van de ontmoeting naar beneden bij te stellen, heeft wellicht te maken met die broze Europese eensgezindheid. Maar ook met de figuur Trump. Per slot van rekening had hij Europa zopas tot het kamp van de vijanden gerekend. Juncker en co. hebben daar goed rekening mee gehouden. Ze hebben zich wellicht vanuit strategische overwegingen low profile opgesteld, om Trump de ruimte te geven te scoren en iedereen met een onverwacht succes te laten uitpakken.

Slecht nieuws voor Orbán

Of dat succes resultaten oplevert, is maar de vraag. De opvolging en de concrete uitvoering zullen bepalen of het akkoord een keerpunt wordt. Enige scepsis is ook hier op haar plaats. Want wat Trump en Juncker hebben afgesproken, doet aan de zomerakkoorden van de Vlaamse en de federale regering denken. Een wapenstilstand houdt alleen stand omdat ze de heikele kwesties vakkundig voor zich uit hebben geschoven. Zo is niet vastgelegd hoe en wanneer de VS en de EU de problemen rond de staal- en aluminiumtarieven en de vergeldingsmaatregelen zullen oplossen.

Wordt het succes van woensdag verdergezet en komt het tot een nieuw handelsverdrag met de VS, dan zal niet elke Europeaan daar blij mee zijn. Het is slecht nieuws voor wie in Europa een hoge pet van Trump op heeft. In de eerste plaats voor wie hem als een politiek rolmodel ziet, van de Hongaarse premier Viktor Orbán tot de aanhangers van extreemrechts. Was Trumps voormalig adviseur Steve Bannon niet pas in Europa neergestreken om hand- en spandiensten te verlenen aan iedereen die zich op trumpiaanse wijze zou verzetten tegen de vermaledijde Europese Unie?

Slecht nieuws voor brexiteers

In de tweede plaats zullen de harde brexiteers zich wellicht in hun thee hebben verslikt. Een van de redenen om uit de Unie te stappen was de mogelijkheid voor het Verenigd Koninkrijk om een afzonderlijk handelsverdrag met de VS te sluiten. Bij een klassieke softe brexit kan daar alleszins geen sprake van zijn, want dan blijven de Britten gebonden door het externe handelsbeleid van de EU.

Als het de VS en de Unie menens is om een TTIP 2.0 uit te bouwen met voor de handel in goederen (behalve auto’s) nul tarieven, nul niet-tarifaire belemmeringen en nul subsidies, wordt het helemaal sneu voor de Britse premier Theresa May. Net nu ze de brexitonderhandelingen naar zich toe heeft getrokken en blijft flirten met een ‘no deal’, is duidelijk dat de EU niet met zich laat sollen en weigert om met het pistool tegen het hoofd te onderhandelen. Daarnaast stellen de VS een handelsmodel in het verschiet dat ook Mays voorkeur geniet, maar dat ze wellicht nooit zal krijgen van de EU. Misschien moet ze voor de toetreding tot een toekomstige douane-unie eerder langs Washington dan langs Brussel passeren.