Van spaarboekje naar blijvend beleggen, het kan

Uit een rondvraag van De Tijd bij de grootbanken in België bleek nog maar eens dat meer en meer Belgen hun koudwatervrees voor beleggen hebben overwonnen. Het coronajaar bood velen de mogelijkheid om na te denken en zette hen aan om hun geld te ‘activeren’.

Volgens sommige experts is daarmee een evolutie ingezet naar een Angelsaksisch model waarbij het spaarboekje verder aan belang zal inboeten tegenover beleggen. Maar is dat wel zo, leiden de kiemen tot een echt beleggersklimaat? Om dat te bereiken moeten er nog een aantal obstakels overwonnen worden.

Eerst en vooral moeten onze attitudes over geld fundamenteel en duurzaam veranderen. Traditioneel krijgt de Belg van thuis uit de geneugten van het sparen mee. Over aandelen hebben we het in onze financiële opvoeding nauwelijks. Het gevolg is dat de Belg ondanks de chronisch lage rentevoeten jaren koppig vasthield aan zijn spaarboekje. Onze financiële opvoeding leidt er mee toe dat de Belg het spaarboekje verkeerdelijk beschouwt als een instrument om te sparen voor langetermijndoelen, zoals het pensioen. Nochtans is het spaarboekje altijd al een product geweest om liquiditeitsschokken op korte termijn op te vangen.

Een eerste stap richting een echt beleggersklimaat is onze kinderen van jongs af aan correct te informeren over waarvoor een spaarboekje precies dient en welke instrumenten hen de kans bieden hun financiële langetermijndoelen te bereiken.

Lange termijn

Ten tweede moeten we onze jongeren doen beseffen dat beleggen een langetermijnperspectief vergt. We zien bij hen meer en meer appetijt om de spaarijver achterwege te laten en hun geld aan het werk te zetten. Je mag dus gerust stellen dat de jeugd rebelleert tegenover hun eerder conservatief ingestelde ouders. Maatschappelijke veranderingen vinden vaak hun oorsprong bij de jeugd.

Waar ik wel wat bezorgd over ben, is dat jongeren in de meeste gevallen enkel theoretisch beseffen dat aandelen ook kunnen dalen. Er is een heel verschil tussen weten dat aandelen kunnen dalen, of echt de pijn te voelen wanneer je je volledige aandelenportefeuille met enkele tientallen procenten ziet zakken. Een eerste grote crash op de beurzen voor de jonge garde zal bepalen of we al dan niet definitief de omslag maken naar een duurzaam beleggersklimaat. Op de lange termijn komen aandelen elke crash te boven, maar op korte termijn kan de schade niet te overzien zijn.

Een derde obstakel is fiscaal. Terwijl de rentes op spaarboekjes onbelast zijn tot spaargeldbedragen die de meeste Belgen nooit zullen bereiken, worden beleggingen meteen stevig belast en is de beleggersfiscaliteit in België een complex en continu evoluerend kluwen. Denken we maar aan de vele taksen die de jongste jaren het licht zagen en vaak even snel weer verdwenen (speculatietaks, rijkentaks, effectentaks) of de complexiteit van de regels waarmee trackers in België belast worden.

Bovendien zet de politiek beleggers nog al te snel weg als ‘rijken’, terwijl meer en meer Belgen uit bezorgdheid voor de betaalbaarheid van hun pensioen systematisch een deel van hun spaargeld beleggen. De groeiende groep beleggende Belgen kan een keerpunt vormen en de druk op de overheid verhogen om te streven naar een consistenter en transparanter fiscaal systeem.

Ten slotte mogen we niet vergeten wat de drijvende kracht van de beleggersinteresse is, en dat is TINA: there is no alternative. Belgen die nog enig rendement willen halen worden gedwongen het spaarboekje adieu te zeggen en de stap te zetten naar de aandelenmarkt. Maar wat zal er gebeuren wanneer de rentevoeten opnieuw duurzaam stijgen? Vervallen we dan weer in onze oude gewoonten of geven we aandelen de plaats die ze verdienen als een onderdeel van onze langetermijnstrategie?

Ik ben voorzichtig positief, op voorwaarde dat we het momentum dat er nu is aangrijpen om beleggen mee te nemen in onze financiële opvoeding. We moeten de nieuwe garde beleggers aan boord kunnen houden bij de eerstkomende grote schok op de financiële markten.

Kenneth De Beckker

Postdoctoraal onderzoeker en expert financiële geletterdheid aan de UHasselt en de KU Leuven.