Trumps handelsoorlog dwingt Europa tot herbronning

Officieel noemt de Amerikaanse president Donald Trump de wereldwijde invoerheffingen van de Verenigde Staten ‘wederkerig’, bedoeld om de Amerikaanse belangen te beschermen. In werkelijkheid zijn ze een mix van ondubbelzinnig protectionisme en geo-economisch machtsvertoon, waarbij handel openlijk wordt gekoppeld aan nationale veiligheid. Daarmee gaat Trump lijnrecht in tegen de open, multilaterale handelsorde die de VS sinds de Tweede Wereldoorlog zelf hebben opgebouwd.

Europa moet het Amerikaanse protectionisme niet alleen beantwoorden met vergeldingsmaatregelen, maar ook met meer handel, merkt deze krant terecht op. Daar hoort ook kritische zelfreflectie bij. Nieuwe markten aanboren klinkt daadkrachtig, maar suggereert een vanzelfsprekendheid die niet strookt met de realiteit. De EU sluit al jaren handelsakkoorden met partners buiten de traditionele Atlantische sfeer. Het probleem zit elders.

In de eerste plaats zal Europa inderdaad moeten reageren. Daarvoor beschikt het intussen over gerichte instrumenten. Het instrument tegen economische dwang, ontwikkeld als antwoord op de economische chantage tijdens Trumps eerste ambtstermijn, laat de EU toe druk te beantwoorden met proportionele tegenmaatregelen. Ook diplomatie blijft een piste, zowel tegenover de VS als tegenover coalities met andere getroffen landen in de Wereldhandelsorganisatie.

Maar met Trump aan het roer lijken die paden minder begaanbaar. Terwijl klassieke bondgenoten van de VS vergeefs diplomatiek lobbyden voor uitzonderingen, ontspringt Rusland opvallend genoeg de dans van invoerheffingen. Dat onderstreept hoe het eens zo verenigde ‘liberale Westen’ intern verscheurd is geraakt en hoe selectief Washington vandaag te werk gaat.

Strenge Europese normen

Toch hoeft Europa niet passief toe te kijken. Meer handel met partners in Afrika, Azië en Latijns-Amerika kan inderdaad perspectief bieden. Veel van die landen worden net zo goed getroffen door Trumps tarieven en zoeken stabielere allianties.

Tegelijk zijn ze lang niet allemaal vragende partij voor nieuwe akkoorden met de EU. Waar interesse bestaat, is die vaak voorwaardelijk en verre van kritiekloos. De EU profileert zich graag als kampioen van vrije en eerlijke handel, maar haar normen rond milieu, mensenrechten en duurzaamheid worden ervaren als impliciete handelsbarrières - of zelfs als protectionisme onder een groene vlag.

De spanningen zijn intussen voelbaar. Neem de Europese CO₂-grensheffing, bedoeld om Europese bedrijven die investeren in klimaatvriendelijke productie te beschermen. Voor ontwikkelingslanden zonder toegang tot groene technologie betekent dat vooral verlies. Ook de nieuwe ontbossingsregels van de EU leggen zware lasten op de schouders van boeren in lage-inkomenslanden. Zij moeten aantonen dat hun producten niet gelinkt zijn aan ontbossing - wat vaak onhaalbaar is zonder technische of financiële steun.

Dat leidt niet alleen tot frustratie, maar ook tot strategische wrijving. Veel van deze landen beschikken over grondstoffen die Europa zelf nodig heeft voor zijn groene transitie, zoals kritieke mineralen. Ze zijn zich daarvan bewust en stellen zich almaar assertiever op in onderhandelingen. Waar Europa regels oplegt zonder voldoende ondersteuning, kiezen zij almaar vaker voor samenwerking met minder veeleisende spelers, zoals China.

Partnerschappen

Daar ligt de kern van wat Europa moet herzien. Het antwoord op Trumps handelsoorlog mag geen technocratische reflex zijn van ‘meer vrijhandel elders’. Handelsrelaties zijn geen eenrichtingsverkeer, en geloofwaardige handelspolitiek vereist meer dan markttoegang alleen. De EU moet zich profileren als een geloofwaardig alternatief: niet als spiegelbeeld van de Amerikaanse belangenpolitiek, maar als voortrekker van een stabiele, duurzame samenwerking. Dat vraagt om partnerschappen gestoeld op gedeelde belangen én gedeelde lasten. Europese standaarden moeten gepaard gaan met investeringen in capaciteit, ondersteuning bij transities en daadwerkelijke inspraak van partnerlanden.

Trumps tarieven zijn symptomatisch voor een almaar kwetsbaarder internationaal handelsklimaat. Europa hoeft die nulsomlogica van confrontatie niet klakkeloos te volgen. Meer handel kan een deel van de oplossing zijn, maar dan wel gestoeld op wederkerige partnerschappen en flankerend beleid. Alleen zo blijft Europa strategisch relevant, in plaats van de speelbal te zijn van andermans agenda.