Bedrijven kunnen moeilijker trucker of slager buiten Europa zoeken

Ondanks de grote vraag naar buitenlandse werknemers bij bedrijven bouwt minister van Werk Zuhal Demir extra barrières voor arbeidsmigratie in. Ze wil de lijst met knelpuntberoepen die recht geven op een snelle procedure naar een vergunning inperken tot 23. Vandaag zijn dat er nog 29. Dat blijkt uit het ontwerp van ministerieel besluit dat De Tijd kon inkijken.

De Vlaamse en federale overheid kennen gecombineerde werk- en verblijfsvergunningen toe voor werknemers van buiten de EU, een single permit in het jargon. Door de krapte op de arbeidsmarkt is dat systeem populairder dan ooit om vacatures in te vullen. Vorig jaar reikte de overheid een recordaantal van bijna 19.000 vergunningen uit, bijna 70 procent meer dan het gemiddelde van de vijf jaar ervoor.

Demir wil dat cijfer omlaag krijgen door te knippen in de ‘migratielijst’. Als een beroep op die lijst staat, hoeven werkgevers die een werkkracht naar Vlaanderen willen halen niet eerst de eigen arbeidsmarkt af te speuren. De overheid legt immers op dat werkgevers eerst negen weken in ons land of elders in de EU naar een geschikt profiel zoeken.

Van de lijst van 29 beroepsgroepen schrapt ze er 11, waaronder vrachtwagenbestuurder, autocar- en autobuschauffeur, installateur van sanitair, slager, warme bakker, boormachinist, installateur van liften en vloerder-tegelzetter. Tegelijk voegt ze vijf beroepen toe, zoals asbestverwijderaar, installateur van datacommunicatienetwerken en ‘operator installaties’ in de chemie.

Kebabzaak

‘De inspectie stelt vaak vast dat mensen naar hier worden gehaald voor een job, maar die in de praktijk niet uitoefenen. Het kan niet dat een kebabzaak een ‘bakker’ uit pakweg Turkije aanwerft om pitabroodjes in de oven te schuiven. Daarvoor hebben we genoeg inactieven en werkzoekenden hier. Voor functies die te veel ruimte laten voor fraude is er geen plaats op de lijst', zegt Demir.

Ook de vrees dat migranten na het verstrijken van hun vergunning blijven en/of hun familie laten overkomen, speelt mee voor de N-VA. ‘Daarnaast is de arbeidsmarkt veranderd. Voor vloerder-tegelzetter waren er twee jaar geleden zes werkzoekenden per openstaande vacature, nu bijna twaalf. Dus dat beroep kan je schrappen. Omgekeerd voegen we bijvoorbeeld asbestverwijderaar toe, omdat de vraag ernaar groot is.’

Al blijft de krapte voor die geschrapte jobs relatief groot, leert een analyse van De Tijd op basis van cijfers van de arbeidsbemiddelaar VDAB. Voor een meerderheid van de jobs die van de lijst geschrapt is, zijn er in Vlaanderen vandaag hoogstens vijf werkzoekenden in bemiddeling per openstaande vacature.

De Lijn en Westvlees

Demirs demarche maakt de zoektocht naar personeel nog moeilijker. ‘Sinds 2023 zijn autobus- en autocarchauffeurs erkend als knelpuntberoep. Dus elke bestuurder of kandidaat-bestuurder die we kunnen aantrekken is welgekomen’, zegt Pieter Van Bastelaere van de Belgische Federatie van Autobus- en Autocarondernemers. Hij betreurt de beslissing om die chauffeurs te schrappen van de lijst. In de sector - die onder meer het personeelsvervoer in de haven en de farmaclusters, en onderaannemers van de openbaarvervoermaatschappijen De Lijn en TEC omvat - staan zo’n 600 vacatures open.

‘Voor de voedingsbranche zijn dit stappen achteruit, terwijl we net vroegen om een uitbreiding van de lijst’, zegt Klaas Soens van de sectororganisatie Fevia. ‘West- en Oost-Vlaanderen, waar veel voedselverwerkers actief zijn, kennen een werkzaamheidsgraad van meer dan 80 procent. Daardoor is het zeer moeilijk om werknemers te vinden.’ Vleesverwerkers als Westvlees zijn getroffen door het schrappen van het beroep van slager en uitbener-uitsnijder, terwijl voor groenteverwerkers als Ardo de toevoeging van een ‘procesoperator voeding’ nodig is, zegt hij.

Ook al is de krapte op de arbeidsmarkt wat geluwd, toch blijft ze historisch gezien groot. Eind maart telde de VDAB zo’n 58.000 vacatures, dubbel zoveel als in 2015. Om die reden vragen de vakbonden en werkgevers uit de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) dat de migratielijst wordt uitgebreid tot alle 251 functies die de VDAB als knelpuntberoep erkent. Demir maakt evenwel de omgekeerde beweging.

Fast lane

De technologiefederatie Agoria is dan weer zeer te spreken over het behoud van technische profielen en de toevoeging van installateur van datacommunicatienetwerken, zegt arbeidsexperte Vickie Dekocker. De werkgeversorganisatie Voka hoopt nu vooral dat Demir werk maakt van een fast lane voor profielen die ze wel naar hier wil halen.

‘Hooggeschoolden en bedrijven uit de farma en andere sectoren die veel onderzoek en ontwikkeling doen, moeten sneller een beroep kunnen doen op de single permit. Zij werken vaak met expats’, zegt Frank Beckx, directeur van het Voka-kenniscentrum. ‘Maak Vlaanderen aantrekkelijk voor bedrijven, universiteiten en kennisinstellingen, zeker nu onderzoekers dreigen weg te trekken uit de VS.’