Toch heeft Cassandra gelijk

Ze hebben me gevraagd in mijn glazen bol te kijken en te voorspellen wat ons in dit nieuwe decennium te wachten staat. De ironie ontgaat me niet. Als klimaatwetenschapster lijd ik onder het Cassandra-effect: ik kan wel voorspellingen maken, maar niemand gelooft ze.

Cassandra was een van de vrouwen op wie de Griekse god Apollo zijn oog had laten vallen. Om haar te overtuigen het bed met hem te delen gaf hij haar de gave om de toekomst te voorspellen. Maar Cassandra wees Apollo’s avances af, en dat maakte hem woedend. Om haar te straffen - hoe durfde ze te weigeren met hem naar bed te gaan nadat hij haar zo’n mooi cadeau had gegeven? - sprak hij een vloek over haar uit. Ze kon de toekomst wel zien, maar niemand zou haar geloven. Zo voorspelde Cassandra, zonder gehoor, de val van Troje.

Door steeds meer en betere metingen, geavanceerdere modellen en computers met meer rekenkracht worden klimaatwetenschappers steeds beter in het voorspellen van de toekomst van ons klimaat. En die toekomst ziet er niet rooskleurig uit.

Dit jaar was de gemiddelde globale temperatuur ongeveer 0,9 graden Celsius hoger dan aan het einde van de 19de eeuw. Dat lijkt niet zo veel, maar als je terugdenkt aan de hittegolven van de voorbije zomer, de branden in Californië en de hittegolven en branden in Australië, besef je al snel dat de gemiddelde waarde de extremen niet dekt. In 2030 zullen we tegen minstens 1,2 graden opwarming aankijken en de vermaledijde 1,5 graden, waar we het liefst voor altijd onder willen blijven, ligt niet veel verder in de toekomst.

Dankzij de klimaatwetenschap kennen we ook, zonder enige twijfel, de oorzaak van die opwarming: de verbranding van fossiele brandstoffen en de daarmee gepaard gaande immer toenemende uitstoot van broeikasgassen. Om onder 1,5 graden klimaatopwarming te blijven, moeten we dus wereldwijd zo snel mogelijk die uitstoot afbouwen. Cassandra zegt dat onze uitstoot tegen 2050 wereldwijd naar nul moet, en om daar te geraken is dit decennium cruciaal. De grootschalige transformatie die nodig is om tegen 2050 emissieneutraal te worden, kan best zo snel mogelijk in gang worden gezet.

Belangrijker nog is dat die transformatie breed is, dat we alles tegen emissieneutraliteit aangooien wat we hebben. Hernieuwbare energie, technologie, beleid, persoonlijke keuzes. Tegen 2030 moet dit een en-enverhaal worden, geen of-ofdiscussie, zoals nu nog dikwijls het geval is.

Wat de klimaatwetenschap niet kan voorspellen, is wat de beste combinatie van maatregelen is om gevaarlijke klimaatwijziging te vermijden. Katherine Hayhoe, klimaatwetenschapster aan de Texas Technical University, formuleert het zo: ‘Wetenschap kan de gevolgen van onze keuzes kwantificeren en zo waardevol bijdragen aan een veerkrachtig overheidsbeleid en solide besluitvorming in tijden van snelle verandering. Maar wetenschap kan ons niet vertellen welke de juiste keuze is.’

Klimaatkunde

Om een breed gamma aan maatregelen te ontwikkelen en te beslissen welke opties voorrang te geven hebben we meer nodig dan klimaatwetenschap alleen. Klimaatverandering zal alle uithoeken van onze maatschappij beïnvloeden, en alleen door samen te werken zullen we eruit geraken. Samen uit, samen thuis.

Daar zie ik in het komende decennium een belangrijke rol weggelegd voor het onderwijs. Tegen 2030 hoef je hopelijk niet meer naar het buitenland te trekken om klimaatwetenschapper te worden. Om je in het klimaat te specialiseren na het middelbaar onderwijs kan je gewoon atmosferische wetenschap studeren, zoals aan elke zichzelf respecterende Amerikaanse universiteit, of zelfs klimaatkunde, een interdisciplinaire bachelorrichting met een diversiteit aan proffen. Daarnaast zijn in 2030 de kernvakken klimaatkunde niet alleen weggelegd voor de wetenschappers, maar zijn ze ook onderdeel van alle hogere opleidingen.

In 2019 is al voorgesteld - naar Italiaans model - om de basisprincipes van de klimaatwetenschap aan te bieden aan alle middelbare scholieren en tegen 2030 wordt dat ook breed doorgetrokken naar het hoger onderwijs. Alleen zo kunnen we de klimaatbewuste ingenieurs, bedrijfsleiders, psychologen, advocaten, kunstenaars en dokters opleiden die we nodig hebben om het klimaatprobleem en zijn gevolgen drastisch aan te pakken.

Als ik één ding heb geleerd bij het bestuderen van klimaatverandering in het verleden, is het dat haar invloed op de menselijke geschiedenis meer afhing van de maatschappelijke structuur dan van de klimaatverandering op zich. Klimaatverandering speelde een rol in de desintegratie van maatschappijen zoals het Romeinse Rijk, de beschaving van de Maya’s in Centraal- Amerika, en de Ancestral Puebloans in het zuidwesten van de Verenigde Staten, waar ik nu woon. Maar in elk van die gevallen was de bepalende factor de reactie van de maatschappij zelf, haar socio-economische structuur, haar veerkracht, haar vindingrijkheid.

Ook de impact van de huidige en voorspelde klimaatverandering zal grotendeels afhangen van hoe wij als globale gemeenschap reageren. Op veel vlakken geeft deze antropogene klimaatverandering de natuurlijke klimaatverandering van de voorbije tweeduizend jaar het nakijken. Ze gebeurt niet alleen in een razend tempo, ze manifesteert zich ook op een globale schaal die uniek is in de recente menselijke geschiedenis. Maar ondanks het ongeëvenaarde tempo en de schaal van de huidige klimaatverandering, hebben we twee grote voordelen ten opzichte van onze voorgangers: we weten dat de klimaatverandering eraan komt, en we weten hoe haar in te perken.

Laat ons daarom in het komende decen-nium ophouden met het herschikken van de dekstoelen op de klimaat-Titanic, en in de plaats het Paard van Troje bij de horens vatten. Zeg dat Cassandra het gezegd heeft.