Tijd voor een staakt-het-vuren in Oekraïne

Zelfs de komkommertijd slaagt er niet meer in de oorlog op onze schermen te krijgen. We zijn de oorlog beu. Ook al omdat die terechtgekomen is in een fase waarin geen van beide partijen grote vooruitgang boekt. Het is een uitputtingsslag zoals in de Eerste Wereldoorlog. En die kan nog lang duren als beide partijen niet inzien dat verder vechten weinig of niets oplevert. Vanuit Oekraïense oogpunt is het begrijpelijk dat het zich niet zomaar wenst neer te leggen bij de veroveringen door de vijand. Rusland ziet misschien kansen om nog meer vierkante kilometers in te palmen.

De grote vraag is of buitenstaanders die evenzeer de oorlog voelen er ook geen belang bij hebben dat hij ophoudt. De wereldeconomie sputtert. De voedselvoorziening in Afrika komt in gevaar. In Sri Lanka moest het regime opkrassen na straatprotest. Maar de regio die het hardst getroffen wordt - zeker in vergelijking met voorheen - is Europa. De energieprijzen en de gerelateerde elektriciteitsprijzen rijzen de pan uit. De kans op een winter met tekorten van energieaanvoer is reëel. Inflatie en dus algemene prijsstijgingen waren sinds lang nog nooit zo hoog. De aandelenkoersen kennen een serieuze dip. Kortom, meer en meer mensen voelen de crisis, ook omdat de gevolgen van de pandemie nog niet volledig waren verteerd. Ook bij ons niet.

Wordt het geen tijd dat de vraag wordt gesteld of de voortzetting van de oorlog en dus de steun aan Oekraïne - onder meer met wapenleveringen - de hoogste prioriteit moet blijven? Zijn er niet nog andere nationale belangen, beste politici? En beginnen die niet stilaan door te wegen? Wordt het geen tijd dat onze industriëlen in Brussel op tafel kloppen, niet om het geweer van schouder te veranderen, maar om de wapens te doen zwijgen? Waar is de EU die de Nobelprijs voor de Vrede heeft gekregen?

Natuurlijk wordt het moeilijk om te bemiddelen als men eerst voluit de kaart van één partij heeft getrokken. De bemiddelaarsrol zal weggelegd zijn voor de VN, de Turken of een andere middle power.

Niet mooi of fair

Het resultaat van die diplomatieke onderhandelingen zal - dat kunnen we al voorspellen - niet mooi of fair zijn. De kans is groot dat Oekraïne gedwongen wordt neutraal te worden en de hoop op het NAVO-lidmaatschap moeten laten varen. Dat is iets waarmee de Oekraïense president Volodymyr Zelensky eerder al akkoord kon gaan, maar wat hij nadien heeft ingetrokken. De kans is reëel dat Oekraïne in het Oosten en het Zuiden grondgebied verliest, net zoals het eerder de facto de Krim moest afstaan. Dat laatste heeft Zelensky nog niet verteerd.

Op langere termijn moet worden gewerkt aan een inclusievere veiligheidsorde in Europa, waarbij geen plaats is voor exclusieve allianties en waarbij ook Rusland een plaats krijgt waarmee het tevreden is. Dat is iets dat we na de Koude Oorlog hebben nagelaten en dat nu als een boemerang in ons gezicht terugkeert.

Er is ook nog een ander scenario: nog meer de kaart van Oekraïne trekken in de hoop de Russen terug te drijven. Stemmen in die richting - onder andere Simon Tisdall in The Guardian - beginnen luider te klinken in het Westen. Dat betekent escalatie met mogelijke gevolgen waarvoor ik hier eerder al heb gewaarschuwd. Rusland is een kernmogendheid. Het gebruik van kernwapens afdoen als bluf is al te gemakkelijk. Als de nood het hoogst is en als staatsleiders in die mate gedreven zijn de hele wereld te tarten met oorlog en zijn negatieve gevolgen, zijn alle opties mogelijk. Zeker als die staatsleiders in het verlies staan en hun eigen machtsbasis wankelt.

Als Poetin een hartaanval krijgt, zullen de wapens niet zwijgen. Poetin is alleen de veruitwendiging van de Russische belangen. Er staan nog extremistischer scherpschutters klaar om het roer in Moskou over te nemen. Misschien toch beter een deal maken met Poetin? Dat is geen appeasement of verzoening, maar realpolitik, omdat het in ieders belang is, zoals nu ook wordt onderschreven door Henry Kissinger aan de rechterzijde en Noam Chomsky aan de linkerzijde. Het zou het einde van nog meer oorlogsslachtoffers en een herademing voor de wereldeconomie betekenen, en politieke tijd opleveren om bezig te zijn met nog grotere bedreigingen die op ons afkomen.