Tijd voor actie om studentenmobiliteit na brexit veilig te stellen

De 'go it alone'-koers van het kabinet van de Britse premier Boris Johnson is vooral financieel gedreven. Erasmus+ is te duur, klinkt het. In Londen leeft de overtuiging dat vooral het vasteland te winnen heeft bij uitwisseling met universiteiten in het Verenigd Koninkrijk. De cijfers geven inderdaad aan dat in de voorbije academiejaren twee keer zoveel vastelanders naar het VK trokken als omgekeerd. Mede dankzij de verwevenheid in de Europese onderzoeksprogramma’s zijn de uitwisselingen tussen de leidende Britse universiteiten en de KU Leuven meer in balans. Maar het blijft ook voor ons een bittere pil om te slikken.

De student is de echte benadeelde. Uitwisseling zal nog mogelijk zijn, maar ze kan duur worden. Een visum zal moeten worden aangevraagd en de Erasmus-beurs valt weg. Het is koffiedik kijken wat zal gebeuren met het inschrijvingsgeld. De kansen van studenten zullen afhankelijk zijn van de slagkracht van hun land, regio of universiteit om bilaterale akkoorden af te sluiten. Dat vraagt een actieve aanpak die ik mis.

Britten verdeeld

'Rule, Britannia'? Wel, Britannia is verdeeld. De regering-Johnson zet in op het Turing Scheme als een alternatief voor Erasmus+. Schotland en Wales daarentegen keren zich naar, jawel, de Europese Commissie. Brexit stelt duidelijk ook de binnenlandse spanningen op scherp.

De Britse regering wil elk jaar 100 miljoen pond investeren in het Turing Scheme om tot 35.000 studenten aan de beste buitenlandse universiteiten te laten studeren of elders werkervaring te laten opdoen. Een waardige vervanger van Erasmus+ is dat niet, want het schema kijkt niet in eerste instantie naar de EU. Algemeen wordt verwacht dat vooral andere Angelsaksische landen zullen profiteren, naast China en Singapore.

De Russell-groep, een alliantie van de 24 leidende Britse onderzoeksuniversiteiten, zet druk op de Britse regering om in dat Turing Scheme in voldoende middelen te voorzien voor inkomende mobiliteit (uit onder meer de EU). Ze willen de banden met de leidende universiteiten op het vasteland beschermen. Maar de signalen van onze Britse partners stemmen niet hoopvol. Althans niet voor België en Vlaanderen.

Want wat me nog meer zorgen baart, is dat de Britse overheid een lijst samenstelt met prioritaire Europese landen waarmee alsnog bilaterale akkoorden over uitwisseling kunnen tot stand komen, met financiële ondersteuning. Het gaat om landen met sterke academische reputaties, zoals Denemarken, Duitsland en Nederland, of om populaire bestemmingen zoals Italië en Spanje. België en Frankrijk halen die lijstjes niet. Opmerkelijk.

Cultureel vandalisme

De uitstap uit Eramus+ zit de Schotten hoog. Dat werd op kerstdag duidelijk toen de Schotse premier Nicola Sturgeon de beslissing van het kabinet-Johnson omschreef als cultureel vandalisme.

De Schotse regering doet er alles aan om de afspraken over mobiliteit en samenwerking in onderwijs intact te houden. Onderwijsminister Lochhead hoopt Schotland alsnog met Erasmus+ te affiliëren. Ook Wales probeert die piste te bewandelen.

Maar ook hier zijn de signalen niet opbeurend. Onze Schotse partners omschrijven het Turing Scheme als 'totally inadequate'. Universiteiten als die van Edinburgh of Glasgow spreken momenteel de middelen uit hun filantropie en industriële partnerschappen aan om inkomende mobiliteit te ondersteunen, maar dat is ruim onvoldoende om te vervangen wat Erasmus+ bood.

Wat kunnen we in dit kleine Vlaanderen doen? Onze universiteiten hebben een stevige reputatie over het Kanaal en dat kunnen we als hefboom gebruiken. Maar tot wie richten we ons: tot de Britse regering of eerder tot Schotland en Wales? Laten we beide doen, met bekwame spoed.

Kennisbrug

Wil België, of Vlaanderen, een plaats krijgen in het Turing Scheme, dan moeten de regeringen op snelheid komen. Turing ligt nog niet in zijn finale plooi, maar een eerste oproep is al in maart gepland. Het zou pijnlijk zijn voor een bijna-buurland als België om niet in dat lijstje van prioritaire landen voor bilaterale akkoorden te staan.

Schotland heeft een welwillende regering en enkele sterke universiteiten. De Schotse regering is van plan om met het oog op voldoende mobiliteit zelf haar lijst van prioritaire landen en regio’s op te stellen. Ook de Vlaamse regering moet het gesprek aangaan en bekijken wat mogelijk is in mobiliteitsprogramma’s zoals Brains on the Move of met de bijkomende middelen die in het regeerakkoord voor studentenmobiliteit worden voorzien.

Lukt geen van beide, dan zullen de universiteiten aan beide kanten radicale keuzes maken en zich terugplooien op hun strategische partners. Het resultaat is dan een veel smallere brug over het Kanaal. Dat zou zonde zijn en een risico betekenen. Want het Verenigd Koninkrijk is een van onze meest voorname academische partnerlanden. Time to get our ducks in a row.

Luc Sels

Rector van de KU Leuven