Poetins mars der dwaasheid

In een toespraak tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de Valdai Discussion Club schetste de Russische president Vladimir Poetin onlangs zijn kijk op de wereld. Hij had het over een wereldwijde ‘minderheid’ die de ambities van de ‘meerderheid’ dwarsboomt en wilde ons doen geloven dat Rusland tot die laatste groep behoort.

Poetin deed er vooral zijn uiterste best om te verhullen dat hij een ‘strategische nederlaag’ in Oekraïne wil voorkomen. Maar in feite heeft Rusland die strategische nederlaag al geleden. Niet het Westen of zelfs Oekraïne heeft hem die toegebracht, maar Poetin zelf. Door zijn kortzichtige, destructieve beleid van de voorbije 20 jaar had Oekraïne geen andere keuze dan zich te richten tot het Westen voor steun en solidariteit.

Een van de eerste blunders van Poetin kwam na de Oekraïense presidentsverkiezingen van 2004, toen zijn onhandige tussenkomst leidde tot de Oranjerevolutie, waardoor de gematigde voormalige centraal bankier Viktor Joesjtsjenko president werd. Poetins pogingen om invloed uit te oefenen op het land zijn sindsdien nooit gestopt.

Volgens een vast patroon hadden de hardhandige pogingen van het Kremlin keer op keer een averechtse uitwerking, waardoor de Oekraïners nog vastberadener werden om zich aan te sluiten bij het Westen. In tegenstelling tot wat sommige westerse commentatoren en propagandisten van het Kremlin beweren, ging het nooit om een complot waarbij het Westen zijn invloed naar het Oosten probeerde uit te breiden. De Oekraïners zelf hebben telkens de strategische stappen gezet, als reactie op Poetins pogingen om hun soevereiniteit in te perken.

In 2008 misten voorstellen om Oekraïne te laten toetreden tot de NAVO nog de nodige steun, omdat zowel Frankrijk als Duitsland zich tegen het idee verzette. Oekraïne begreep de hint en bevestigde in 2010 - om Poetin op afstand te houden - opnieuw zijn neutrale status.

De situatie veranderde in 2013, nadat Poetin de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj onder druk had gezet om een associatieovereenkomst met de Europese Unie af te wijzen. Nauwere handelsbetrekkingen met Europa zouden de Oekraïense economie hebben gestimuleerd en de corruptie hebben beteugeld door het land de EU-normen op te leggen. Maar Janoekovitsj gaf toe aan Poetins eisen en zag af van de overeenkomst, in ruil voor een financiële injectie van 15 miljard dollar en lagere gasprijzen. Als reactie gingen de Oekraïners de straat op in wat bekendstaat als de Euromaidan-opstand. Janoekovitsj vluchtte al snel in het holst van de nacht naar Rusland.

Groene mannetjes

Poetins reactie maakte zijn bedoelingen maar al te duidelijk. Hij zette Russische speciale troepen in - ‘kleine groene mannetjes’ in uniformen zonder herkenningstekens - op de Krim. Vervolgens annexeerde hij het gebied, dat sinds 1954 deel uitmaakt van Oekraïne, illegaal. Oekraïne had geen andere keuze dan zijn neutraliteit op te geven, het NAVO-lidmaatschap aan te vragen en verder te gaan met de EU-overeenkomst. Bovendien stationeerde de NAVO - die zich evenzeer bedreigd voelde door Poetins schaamteloze landjepik - voor het eerst troepen in haar Oost-Europese lidstaten.

Dat waren volkomen begrijpelijke reacties op de agressie van Poetin. Nogmaals, het Westen probeerde Rusland geen strategische nederlaag toe te brengen. Poetin deed die zichzelf aan. Begin jaren 2020, toen de toenadering van Oekraïne tot het Westen groter werd, zag hij de gevolgen van zijn blunders in en besloot hij een einde aan de kwestie te maken. Met een grootschalige invasie wou hij Oekraïne omturnen in een satrapie zoals Wit-Rusland of het land als natiestaat helemaal vernietigen.

Al snel werd duidelijk dat Poetin zich voor de zoveelste keer had misrekend. Hij dacht dat een snelle ‘speciale operatie’ zou volstaan om de regering van president Volodymyr Zelensky omver te werpen en een Kremlin-vriendelijk regime in Kiev te installeren. Maar zijn troepen stuitten op een vastberaden natie, waartegen ze node ten strijde trokken. Bijna drie jaar later controleert Rusland nog altijd slechts 10 procent meer van het Oekraïense grondgebied dan in 2014, toen het 7 procent in handen kreeg. Een bedroevend resultaat, zeker als je bedenkt dat de bezette gebieden grotendeels zijn verwoest en waarschijnlijk maar de helft van de bevolking van voor 2014 overblijft.

Het doel van Poetin is nog altijd de volledige controle over Oekraïne te krijgen en het Russische rijk opnieuw te herstellen. Maar dat zal mislukken. Hoewel de bolsjewistische strijdkrachten na de Russische burgeroorlog de controle over Oekraïne herstelden, begreep zelfs hun leider Vladimir Lenin dat Oekraïne een aparte politieke entiteit was en moest blijven. Poetin heeft die overtuiging als een grove fout afgewezen. Maar ook Jozef Stalin heeft als Sovjetleider van Oekraïne een aparte lidstaat in de Verenigde Naties gemaakt.

Als Poetin zijn aanvalsoorlog voortzet, zal het aantal slachtoffers blijven toenemen (waarschijnlijk tot zo'n tienduizend per week). De enige zekere uitkomst van zijn weinig zaligmakende missie is de haat die de Oekraïners nu tegen Rusland koesteren. Die zal langdurige gevolgen hebben en houdt nu al een grote strategische nederlaag voor Rusland in. De verantwoordelijkheid daarvoor begint en eindigt bij Poetin. Het Westen was er nooit in geslaagd te bereiken wat Poetin heeft bereikt: de totale vervreemding van Oekraïne van Rusland.

Copyright: Project Syndicate