Overdonderend succes staatsbon kan trigger zijn voor financiële instabiliteit

In tegenstelling tot vorige uitgiftes met looptijden van drie, vijf of acht jaar, bedraagt de looptijd van de donderdag gelanceerde staatsbon één jaar. De verlaagde roerende voorheffing van 15 procent, in plaats van de gebruikelijke 30 procent, klinkt veel Belgen als muziek in de oren. De eerste geluiden wijzen op een daverend succes: een opbrengst tot 20 miljard euro wordt genoemd.

De uitgifte van de ‘Van Peteghem-bon’ draagt bij tot de 51 miljard euro die de overheid in 2023 wil ophalen. Ze heeft ook een politiek motief: de concurrentie op de markt van spaardeposito’s aanwakkeren.

De gebrekkige concurrentie op de spaarmarkt werd pas duidelijk sinds de Europese Centrale Bank (ECB) de rente in een jaar van -0,5 naar 3,75 procent heeft verhoogd, om de inflatie terug te brengen naar 2 procent. Samen met een gevreesde groeivertraging is het gevolg dat de rente op korte termijn hoger is dan die op lange termijn.

De renteverhogingen sijpelen maar traag door naar de spaarboekjes. Samen met de stevige boekhoudkundige winsten die banken op de rentes boeken, is dat veel spaarders en politici in binnen- en buitenland een doorn in het oog. De Nationale Bank van België en de ECB achtten overheidsinterventies zoals het koppelen van de spaarrente aan de ECB-rente evenwel niet wenselijk, uit bezorgdheid voor de financiële stabiliteit. De vraag is of deze eenmalige uitgifte door haar overdonderend succes de financiële stabiliteit niet nog meer bedreigt.

Terwijl de rente op spaarboekjes voorlopig onaangeroerd blijft, is de reactie op de markt van termijnrekeningen niet uitgebleven. Ondanks het minder aantrekkelijke fiscaal statuut biedt een aantal banken daarop een nettorente die die van de staatsbon evenaart of overtreft.

De Van Peteghem-bon heeft twee verdiensten: het verhogen van de concurrentie op de spaarmarkt, zij het via termijnrekeningen op één jaar, en het verhogen van de belastingontvangsten, via de roerende voorheffing op zowel de staatsbon als de rente op termijnrekeningen.

Herfinancieringsrisico

Een overdonderend succes is evenwel niet wenselijk. Een eerste reden is dat dat rechtstreeks ingrijpt in het schuldbeheer van het Federaal Agentschap van de Schuld. Door de eenjarige staatsbon geeft dat nu veel kortetermijnschuld uit, terwijl zijn credo de voorbije jaren was op lange termijn te financieren. Dat kan over een jaar, niet zo lang na de verkiezingen dus, leiden tot een herfinancieringsrisico. Het zal ook de relaties met de institutionele investeerders verzuren, omdat die nu massaal naar andere tegenpartijen op zoek gaan.

Een tweede reden: sommige banken reageren met brutorentes op termijnrekeningen op één jaar van meer dan 4 procent. In een omgeving waar de kortetermijnrente hoger ligt dan de lange, en banken een grote langlopende kredietportefeuille met lage vaste rente hebben, is dat een potentiële cocktail voor financiële instabiliteit. Die situatie heeft gelijkenissen met het spaarbankendebacle in de Verenigde Staten in de jaren 1980, evenals met de val van Silicon Valley Bank begin dit jaar.

Terwijl de Leterme-bon, uitgegeven tijdens de staatsschuldencrisis van 2011, de spaarder aansprak om de financiële stabiliteit terug te brengen, kan een overdonderend succes van de Van Peteghem-bon dus net de trigger zijn voor een nieuwe financiële crisis. Individueel is het interessant in te schrijven op de staatsbon, maar collectief misschien niet. Waakzaamheid is aangewezen.

Een derde reden is dat uiteindelijk altijd iemand de rekening betaalt: de aandeelhouders van banken, maar vermoedelijk ook gezinnen en ondernemingen via hogere rentes en een verminderd kredietaanbod.