Of de spaarrentes nu echt gaan stijgen, hangt van onszelf af

Dat de staatsbon een groot succes wordt, viel te verwachten. De vorige staatsbon die op zo’n media-aandacht kon rekenen, de Leterme-bon uit 2011, bracht 5,7 miljard euro op. Bovendien is de Belg zeer gevoelig als het fiscale instrument wordt ingezet om de netto-opbrengst te verhogen. Denk maar aan de fiscale aftrek voor pensioensparen. Die zet veel Belgen aan hun geld te investeren in een beleggingsfonds, zelfs als ze normaal maar weinig interesse in aandelen of de beurs hebben.

Dat de Belg massaal op de staatsbon intekent, mag geenszins de verwachting scheppen dat dat de concurrentie op de spaarmarkt ook structureel aanwakkert. De meeste (groot)banken nemen een afwachtende houding aan en verhogen hun rentes vooralsnog niet substantieel. Enkele kleinere spaarbanken hebben tijdelijke initiatieven in de markt gezet die de rente op de staatsbon evenaren, om de verwachte uitstroom van kapitaal tegen te gaan.

Omdat de banken jarenlang te maken hadden met zeer lage rentemarges en op de Belgische markt nog altijd overvloedig spaarkapitaal aanwezig is, valt uit die hoek weinig enthousiasme te verwachten. Dat brengt ons bij de kern van het probleem: de passiviteit van de Belg, gecombineerd met lacunes op het vlak van financiële geletterdheid.

Uit onderzoek van de denktank van de rijke landen OESO blijkt dat Belgen in vergelijking met andere landen weliswaar heel actief sparen, maar tegelijk ook erg weinig moeite doen om op zoek te gaan naar alternatieven. Zo zegt driekwart van de Belgen actief te sparen, terwijl slechts een vierde van de Belgen een poging doet opties tegen elkaar af te wegen bij het kiezen van een financieel product zoals een spaarrekening. Die combinatie werkt verlammend en stimuleert de banken niet om de rentes op spaarproducten breed te verhogen. De trouwheid en luiheid van de Belgen worden dus afgestraft.

Financiële geletterdheid

Ook op het vlak van financiële geletterdheid blijkt er nog ruimte voor verbetering te zijn. Uit een recent gepubliceerd rapport van de Europese Commissie, waarin gepeild werd naar de financiële kennis van de Belgen, komt een gemengd beeld naar voren. Enerzijds scoren we op het gebied van financiële geletterdheid hoger dan het Europees gemiddelde, met 20 procent van de Belgen die een hoge score behaalt, tegenover 18 procent over alle Europese landen samen. Anderzijds behoort 22 procent van de Belgen tot de groep die het minst goed presteert, in vergelijking met een Europees gemiddelde van 18 procent in dezelfde categorie.

Een lage financiële geletterdheid bij een brede groep in de samenleving heeft onvermijdelijk een invloed op het vertrouwen om daadwerkelijk met je persoonlijke financiën aan de slag te gaan. Het is daarom jammer dat de Vlaamse overheid bij de herziening van de eindtermen met betrekking tot economische en financiële competenties enkele doelstellingen voor de tweede graad heeft geschrapt. Een brede financiële geletterdheid bij de bevolking is cruciaal om de passiviteit op het gebied van financiën te doorbreken.

Echte concurrentie zal pas ontstaan als de marktdynamiek verandert. Daarvoor moeten we als Belgen structureel actiever worden als het op ons geld aankomt. Laten we dus hopen dat de staatsbon de Belg ook daadwerkelijk aanzet structureel na te denken over zijn persoonlijke financiën. Zolang dat niet gebeurt, is de verhoogde concurrentie als gevolg van de staatsbon nog niet binnen handbereik.