Ondanks alle ergernissen kan China niet zonder Europa

Met het bezoek van Europees Commissievoorzitster Ursula von der Leyen en Raadsvoorzitter Charles Michel aan Peking op 7 en 8 december vindt voor het eerst in vier jaar een fysieke top met China plaats. China zal worden geconfronteerd met een gefrustreerd Europa, dat focust op zijn economische veiligheid.

Europa zet al meerdere jaren diplomatieke druk voor een evenwichtige opening van de Chinese markt. Terwijl het voor Peking blijft bij een hoffelijk discours van partnerschap, is het geduld van Brussel stilaan op. De Europese Commissie, die de Chinese overcapaciteit in verschillende sectoren als een bedreiging ziet, opende onlangs een onderzoek naar de Chinese subsidiëring van elektrische wagens. Ook de zonnepanelen-, de windmolen- en de medische sector dreigen het voorwerp te worden van Europese importtarieven.

Daarnaast is de EU ook almaar bezorgder over haar afhankelijkheid van China in strategische sectoren. Bijna 90 procent van de mondiale zonnepaneelproductie is in Chinese handen. Voor kritische grondstoffen nodig voor de groene transitie is Europa voor 98 procent afhankelijk van China. Als we weten dat China handel inzet als politiek wapen, is een dergelijke afhankelijkheid problematisch.

Ook over economische veiligheid is er een kentering in het denken, met de recente communicatie over een Europese strategie, de noodzaak tot derisking en de goedkeuring van een sanctiewapen tegen economische chantage. De EU beschouwt die acties als defensieve maatregelen, maar in Peking fronst men de wenkbrauwen. Het ziet het nieuwe Europese sanctie-instrument als een offensief wapen, dat onwettig gebruikt kan worden om China te treffen. De Volksrepubliek dreigt met ‘krachtige tegenmaatregelen’.

Wittebroodsweken voorbij

In de betrekkingen tussen de EU en China zijn de wittebroodsweken dus al enige tijd voorbij. Vrijhandel is almaar meer ondergeschikt aan het beschermen van de economische veiligheid, waarbij ook de EU zich assertiever opstelt. Gezien die spanningen verwachten meerdere EU-ambtenaren weinig baanbrekends van de top.

Toch biedt die opportuniteiten. Nu het internationaal economisch beleid van de Verenigde Staten agressiever wordt, heeft Peking geen belang bij een escalatie van de betrekkingen met Europa. China heeft de EU nodig. Ondanks alle irritaties ziet het Europa almaar meer als een lucratieve markt en een relevante speler op het internationale toneel. Chinese bedrijven hebben sterk geïnvesteerd in Europese sectoren zoals energie- en autoproductie. Alle recent benoemde experten buitenlands beleid in het centraal comité - de leidinggevenden van de Communistische Partij - zijn bovendien georiënteerd op Europa.

Met een charmeoffensief hoopt het land een sterk trans-Atlantisch blok tegen China af te wenden. Zo probeerde het onlangs, voorlopig vergeefs, een vastgelopen investeringsakkoord met Europa nieuw leven in te blazen. Die opening zullen de Europese leiders vooral aangrijpen om concrete eisen te stellen voor de Chinese rol in de oorlog in Oekraïne. Ze vragen onder meer dat Rusland niet langer de sancties kan omzeilen via Chinese bedrijven en dat China een groter aandeel heeft in het bemiddelingsproces.

De Europese topdiplomaat Josep Borrell noemde een - virtuele - samenkomst met China in 2022 een ‘dialoog tussen doven’. Daar dreigt de Europees-Chinese ontmoeting opnieuw op uit te draaien. De belangrijkste uitkomst is dan misschien nog dat de top sowieso kon plaatsvinden.