Lichtpuntjes voor 2025: hoe leiderschap en innovatie hoop bieden

2024 was een somber jaar, met de triomf van figuren als Donald Trump, Vladimir Poetin, Viktor Orbán en almaar meer autocraten, het hyperkapitalisme van Elon Musk, de onmenselijke oorlogen in Oekraïne, het Midden-Oosten en elders, het geklungel van Joe Biden en de Democraten, de verdere opmars van extremismen, leugens en fake news. Een schitterende cartoon op sociale media toont hoe een groep mensen angstig van achter een hoek naar de deur van 2025 kijkt en die aarzelend met een lange stok openduwt. Angst regeert. Maar defaitisme helpt niet. Kunnen we geen tegenbeweging beginnen? En waren er in 2024 geen lichtpunten die de weg wijzen?

De lokale burgemeesters, van Roeselare tot Genk, waren voor mij de politici van het jaar. Verbindende leiders die sterk scoorden bij de lokale verkiezingen, eerder ondanks dan dankzij hun nationale partijen. Door dicht bij de mensen te staan, door te praten, te luisteren en actie te ondernemen. Dienstbetoon zonder cliëntelisme. Politiek met empathie. Burgers zijn veel minder met idealisme bezig dan dat ze op zoek zijn naar waardigheid, nabijheid, mensen die ze vertrouwen. Leiders die investeren in het lokale sociaal-economische leven, in wijken en verenigingen, in wijkagenten en lokale dienstverlening. Zo geef je mensen weer veiligheid, zekerheid en fierheid.

We hebben leiders nodig met visie, zoals de voormalige Europese commissaris Margrethe Vestager. De vrouw die eigenhandig Google een boete van 2,4 miljard euro aansmeerde voor machtsmisbruik en Ierland dwong 13 miljard te innen van Apple wegens onrechtmatige belastingvoordelen. Vestager had met haar digitale wetten het lef de techreuzen aan te pakken. Tegelijk pleitte ze voor pan-Europese investeringen in innovatie om Europese kampioenen te creëren.

Innoveren én reglementeren in plaats van de jungle van het wilde kapitalisme. In de VS zijn de data van de bedrijven, in China van de overheid en in Europa van de burger. Wat een heerlijk inspirerende visie. Zo creëren we een sterk Europa met een eigen persoonlijkheid in de nieuwe wereldorde.

Ik denk ook aan de rustige wijsheid van Petra De Sutter in al die vijandige debatten en conclaven. Wat een gemiste kans, voor Groen en de hele politiek, dat zij geen partijvoorzitter werd. Zogezegd omdat je daarvoor een straatvechter moet zijn. Waren haar adviseurs in slaap gevallen? Het is net het omgekeerde! We hebben nood aan beleidsmakers die het algemeen belang laten voorgaan op profileringsdrang. Zo breng je perspectief en vertrouwen.

Daarnaast zie ik in de sociale sector talloze innovatieve oplossingen, zonder geleuter of eindeloze analyses. Het mooie Gentse project Beste Burger betrekt burgers die dreigen af te haken opnieuw actief bij het beleid. In het Solikoop-netwerk van buurtwinkels betaalt wie het financieel moeilijk heeft lagere prijzen. Welcome in my Garden is een vernieuwend concept voor trage reizigers. Het talentenatelier Tajo begeleidde in 2024 700 kansarme jongeren naar verdere studies en een zinvol leven, weg van werkloosheid of criminaliteit.

Yuval Harari, die vorig jaar in Antwerpen zijn boek ‘Nexus’ lanceerde, beschrijft AI als de meest ingrijpende informatierevolutie in onze geschiedenis. AI zal een enorme vooruitgang betekenen maar kan er ook toe leiden dat waanideeën en onwaarheden ons overspoelen. Spelregels zijn nodig. Hopelijk duurt het geen decennia voor we ingrijpen, zoals bij sociale media.

Alle macht aan de algoritmen? Kunnen we nog een dialoog voeren? In plaats van existentiële uitdagingen aan te pakken produceren we meer vernietigingswapens en voeren we almaar meer oorlog. If we are so wise, why are we also so stupid, vraagt Harari zich af.

AI is fantastisch maar menselijke vaardigheden moeten beslissend blijven. Harari gaf het voorbeeld van de schooljuf met 30 kinderen: met AI kan ze elk kind een betere persoonlijke begeleiding geven, maar de psychologische, menselijke benadering van de juf blijft essentieel.

2024 was een somber jaar, maar klagen lost niets op. Het vreet alleen maar energie. Alleen een positief tegenverhaal - een eigentijdse versie van de welvaartsstaat - kan extremisme de wind uit de zeilen halen. In 2024 zagen we ook nabijheid, leiderschap, innovatie en menselijkheid. De eerste ingrediënten van een nieuw verhaal? Ik werk er graag verder aan. En vanaf 16 januari ben ik met plezier ambassadeur van de actie ‘30 dagen zonder klagen’.